page0415

407

Siedmiogród

najwyższej głowie, radę tajną z równej liczby członków, sejm ogólny i spoiną obronę kraju. Leopoldyński dyplomat urządza wolność wyznań, wszystkie prawa i przywileje Siedmiogrodu, zachowuje postanowienia siedmiogrodzkie, władze sądowe i inne, zastrzega urzędy dla samych krajowców, nadawanie dóbr skonfiskowanych w lenność zasłużonym Siedmiogrodzianoin. Sankcyja pragmatyczna r. 1744 zniosła na zawsze prawo wyboru książąt. Węgiersai naród, uważany jako stan składa się ze szlachty. Członkowie szlachty siedmiogrodzkiej uważają się zarazem i za szlachtę węgierską i mogą kiedy zechcą, osiadać w Węgrzech, co nawzajem nie jest zapewnione dla szlachty węgierskiej w Siedmiogrodzie. Szlachta siedmiogrodzka wolna jest od podatków i niepo-dlega sądownictwu komitatów; do szlachty zaliczają się także wszyscy duchowni świeccy i zakonnicy. Szlachectwo nadają niektóre urzędy, dobra i rody i może przechodzić drogą usynowienia i testamentu na inne osoby stanu nieszla-checkiego. Baronowie i hrabiowie zwani także magnatami, różnią się od innej szlachty tylko tytułem. Klassa niższa szlachty płaci pewne podatki i pełni służbę osobistą. Do tej klassy należą armaliści, to jest szlachta która nie ma chłopów, niekiedy nawet ziemi, mieszkańcy wolnych miast królewskich i ochotnicy książęcy. Do stanu nieszlacheckiego należą mieszkańcy innych miast, poddani którzy otrzymali wolność i chłopi. Poddaństwo, tudzież różnica narodów, zniesione w Siedmiogrodzie przez Józefa II. Naród Szeklerów składają tak nazwani: primoses, principiti i pmidarii. W narodzie saskim nie masz ani szlachty, ani chłopow. Każdy naród wybiera w powiatach, stolicach albo gminach deputowanych na sejmy, gdzie spoinie z księciem naradzają się o sprawach publicznych. Jako przedstawcy stanów trzech narodów występują na sejmie królewscy gubernatorowie, królewscy sędziowie, wyżsi urzędnicy komitatów, okręgów i stolic, regaliści, to jest szlachta ziemska, których wyznacza wielki książę na przedstawienia gubernatorów, wybrani z węgierskich komitatów i okręgów, z szeklerskich stolic i okręgów i deputowani pięciu wolnych miast i 23 miasteczek czyli marchtów, noszących nazwę taksacyjnych. Sejmy zgromadzają się w Hermansztadzie. Sejmowi służy wybór prezydenta sejmu, protonotaryuszów i innych prawem postanowionych tak nazwanych kardynalnych i dyplomatycznych urzędników, ale wybranych kandydatów zatwierdza wielki książę w skutku przedstawienia sejmu. Sejm stanowi prawa, podatki, nadaje indygenat za opłatą tysiąca czerwonych złotych, sądzi prawem oznaczone sprawy. Wszelkie inne prawa władzy najwyższej należą do monarchy. Najwyższa siedmiogrodzka kancellarya nadworna przygotowuje edykta monarchy i znajduje się w Wiedniu, zupełnie oddzielna tak od węgierskiej jak od austryjackiej kancellaryi. Królewski gubernator, najwyższy dygnitarz w kraju, ale zależny od siedmiogrodzkiej nadwornej kancellaryi w Wiedniu, mieszka w Klausenburgu. Dla zarządu ekonomicznej części bsięztwa ustanowiony w r. 1790 wydział skarbowy, zależny od wiedeńskiej izby nadwornej (Hoffhammer). Sąd królewski wr Neumarkcie, jest sądownictwem pierwszej i drugiej instancyi. Od niego zanosi się apellacyja do gubernatora. Najwyższą instancyją jest wydział sądowy w siedmiogrodzkiej kancellaryi nadwornej. Dochody monarchy stanowią kontrybucyje. Wiary przyjęte w wielkiem księz-twie: katolicka, reformowana, protestancka i socynijańska. Do Kościoła grecko-wschodniego należy trocha Węgrów, trocha Szeklerów i bardzo mało Sasów, największa część Wołochów i Ormijan, ogółem połowa ludności; w tej liczbie pół milijona unitów, a 570,000 nieunitów. Wyznawców wiary rzymsko-katolickiej, nielicząc wojska, 220.000. Do Kościoła reformowanego należą jak