page0446

442

Przypatrzmy się teraz, jak się zachowuje rozwój czaszki u człowieka a u małp. Otóż u człowieka postępuje rozrost sub-stancyi mózgowej bardzo szybko, jak już wspomnieliśmy. Objętość mózgu staje się coraz większą, w obrębie zwłaszcza części przednich (płaty czołowe) oraz tylnych (płaty potyliczne) widać przyrost znaczny substancyi mózgowych. U małp trwa znacznie krócej rozrost tej właśnie części systemu nerwowego, a objętość mózgu nigdy tak mocno nie wzrasta. W ścisłym zaś związku z tym faktem pozostaje wzrost pojemności czaszki. U człowieka wzrasta ta pojemność czaszki długo, u małp kończy się jej rozrost znacznie wcześniej, aniżeli u człowieka, u którego przez dłuższy czas życia pozaembryonalnego czaszka niezupełnie pozostaje zamknięta (ciemiączka), przez co jej rozrost dalszy jest umożliwiony.

Odwrotnie się zachowuje wzrost tej części czaszki, która stanowi otoczenie początkowego odcinka przewodu pokarmowego. U małp cała ta część czaszki, którą stanowią, jak wiadomo, kości twarzowe z osadzonymi w nich zębami, rozrasta się bardzo mocno, znacznie więcej, aniżeli się to dzieje u człowieka. To też wynikiem ostatecznym tych różnic w rozroście dwóch tych części czaszki u człowieka i u małp jest obraz ukształtowania ostatecznego czaszki, a który obecnie powinien być nam jasnym. Na pierwszy rzut oka na rysunki, wyobrażające czaszkę człowieka i małpy, widzimy, że u człowieka dużo więcej jest rozwinięta tylna część czaszki, otaczająca centralny system nerwowy, dużo zaś mniej są rozrośnięte kości, wchodzące w skład twarzy. Przeciwnie u małp nadzwyczajnie przeważa część twarzowa nad częścią mózgową. Ugrupowanie wzajemne tych części jest również odmienne w obu organizmach badanych. U człowieka leży część mózgowa niejako ponad częścią twarzową, u małp część mózgowa wprost poza częścią twarzową, co nadaje czaszkom małpim taki wygląd, jak gdyby ich twarz na wzór maski została narzucona na część mózgową, czego zgoła nie widać u człowieka.

Ważnym faktem, stanowiącym różnicę odrazu w oczy wpadającą przy badaniu czaszki od zewnątrz, są pewne podłu-delhóhle ais Beitrag zur vergleichenden Psychologie. Festschrift fur Bastian 1896, str. 53-62.

http://rcin.org.pl