page0455

451

ciągnie się szereg rozwoju nieprzerwany poprzez naddyluwial-nego Homo sapiens fossilis aż do człowieka dzisiejszego« ^x).

§ 70. Czy zwierzęta mają rozum?

Zwolennicy pochodzenia genetycznie człowieka od zwierząt umieją nie tylko co do cech anatomicznych i morfologicznych, ale i co do psychicznych uwydatniać tylko samo podobieństwo cech, a zręcznie przechodzą nad różnicami w psychice zwierzęcej i człowieka. Ponieważ to, co o psychice zwierząt wiemy, opiera się głównie na analogii naszych aktów psychicznych z ich aktami, więc przez położenie nacisku odpowiedniego na tę analogię łatwo przychodzi wykazać, że między rozumem człowieka a zmyślnością zwierząt istnieje tożsamość najzupełniejsza, lub co najwyżej zachodzi różnica stopnia, ilościowa, a nie jakościowa. Przyjrzyjmy się tedy nieco tej sprawie.

Trzy istnieją opinie co do natury zwierząt; jedni mają je za maszyny dobrze urządzone; drudzy przypisują im posiadanie rozumu; a wreszcie opinia trzecia, pośrednia, nie ma ich ani za maszyny, ani też rozumu im nie przyznaje, tylko życie zmysłowe w większej lub mniejszej mierze.

Pierwszej opinii bronili niegdyś Stoicy, później Kartezy-usz⁸), w czasach nowszych Gratiolet, Carpenter, Vulpian, a za naszych dni Max Verworn³), Jakób Loeb⁴), A. Bethe⁵), Karol Emery⁶), J. von Uexkilll⁷) oraz Otto Zur Strassen⁸). Podług

*) Por. nadto Dr J. Rankę: Der Mensch j. w., t. II, str. -447 nastp.

^ł) Cartesius: Medit. L 2.

^s) Max Verworn: Psycho-physiologische Protistenstudien. Jena 1889; Biologische Protistenstudien. Zeitschr. fur wissen. Zoologie 1890 L; Allge-meine Physiologie. Jena 1S95.

*) Por. Zur Theorie der physiologischen Licht- und Schwerkraftwir-kuńgen, w Arch. fur gesam. Physiol. 1897, t. 66.

⁸) Por. Diirfen wir den Ameisen und Bienen psychische Qualitaten zuschreiben? — w Arch. fiir gesam. Physiol. 1898, t. 70.

⁶)    Por. »Instinct und Intelligenz der Tiere«. Bemerkungen zu E. Was-manns neuestem Werke. »Die zusammengesetzten Nester und gemischten Kolon'ien«, w Biolog. Centralbl. 1893 Nr. 4, 5, t. XIII

⁷)    J. von Uexkull: Im Kampfe um die Tierseele. Wiesbaden 1902.

⁸)    Otto Zur Strassen: Die neuere Tierpsychologie. Yortrag. Leip-zig-Berlin 1908, str. 64 nastp.

http://rcin.org.pl

29*