page0442

440 PLATON.

boże nad światem i rodzajem ludzkim. Przypatrzmy się tej formie odrodzonej; może dowiemy się od samego Platona, co było wadli-wern w argumentacyi pierwotnej.

Platon chciał w Prawach przekonać niedowiarków, przeczących istnieniu bogów¹). Ponieważ oni wywodzą świat istniejący z pierwiastku materyalnego, z ognia, wody, ziemi lub powietrza, muszą oni także dusze, zatem i bogi, uważać za kombinacyę późniejszą owej pierwszej materyi²). Ale tak sądząc, mają błędne

0    duszy pojęcie, bo jeżeli ta przewodzi wszystkim zmianom i powstawaniu ciał, niewątpliwie jest ona od nich dawniejszą. Ażeby tego dowieść, rozwija Platon naturę ośmiu ruchów mechanicznych, dostrzeganych w święcie, a nie mających nic wspólnego z właści-wem życiem. Od nich zgoła różny jest dziewiąty, przebywający w ciałach, które same siebie poruszać nie zdolne, odbierają ruch swój i z niego płynące przemiany skądinąd, poczem je zaraz udzielają na zewnątrz ³). Są to organizmy życiowe. Ponieważ jednak ich funkeye przedstawiają się jako ruch pochodni, Platon teoryę kinetyki uzupełnia dziesiątym ruchem, który i sam siebie porusza

1    władzę ma poruszania wszystkiem innem przez »składanie i rozkładanie, zwiększanie i zmniejszanie, rodzenie i niszczenie«, będąc pierwiastkiem zmiany i ruchu dla wszech rzeczy, i to w znaczeniu najszerszem, obejmującem wszystkie stany czynne i bierne¹). Ten ruch nietylko najsilniejszy jest i najskuteczniejszy, lecz zarazem najdawniejszy i najprzedniejszy, bo gdyby od początku panował jakiś spoczynek bezwzględny w materyi jakiejś nieruchomej, ta nie zdołałaby sama siebie w ruch wprawić. Zaczyna się przeto ruch każdy od czegoś, co samo się porusza⁵). Gdy zaś dostrzegamy w stworzeniach takiego ruchu, mówimy, że żyją a życie odnosimy zawsze do duszy. Najlepiej zatem duśzę nazwać ruchem, który sam siebie porusza^G).

') »Gdyby tego rodzaju poglądy nie byty rozpowszechnione wśród wszystkicli prawie ludzi, nie potrzebaby popierać istnienia bogów dowodami«. L e g g. X. p. 891 b.

²)    Legg. X. p. 891 c—e.

³)    L e g g, X. p. 894 b—c. Porów. p. 896 b.

⁴)    Legg. X. p. 894 c—d.

^B) Legg. X. p. 895 a—b.

*) Legg. X. p. 896 a:    3uva|iivr|v aótrp aurrp xivćlv x(v»jaiv.

http://rcin.org.pl