440 PLATON.
boże nad światem i rodzajem ludzkim. Przypatrzmy się tej formie odrodzonej; może dowiemy się od samego Platona, co było wadli-wern w argumentacyi pierwotnej.
Platon chciał w Prawach przekonać niedowiarków, przeczących istnieniu bogów1). Ponieważ oni wywodzą świat istniejący z pierwiastku materyalnego, z ognia, wody, ziemi lub powietrza, muszą oni także dusze, zatem i bogi, uważać za kombinacyę późniejszą owej pierwszej materyi2). Ale tak sądząc, mają błędne
0 duszy pojęcie, bo jeżeli ta przewodzi wszystkim zmianom i powstawaniu ciał, niewątpliwie jest ona od nich dawniejszą. Ażeby tego dowieść, rozwija Platon naturę ośmiu ruchów mechanicznych, dostrzeganych w święcie, a nie mających nic wspólnego z właści-wem życiem. Od nich zgoła różny jest dziewiąty, przebywający w ciałach, które same siebie poruszać nie zdolne, odbierają ruch swój i z niego płynące przemiany skądinąd, poczem je zaraz udzielają na zewnątrz 3). Są to organizmy życiowe. Ponieważ jednak ich funkeye przedstawiają się jako ruch pochodni, Platon teoryę kinetyki uzupełnia dziesiątym ruchem, który i sam siebie porusza
1 władzę ma poruszania wszystkiem innem przez »składanie i rozkładanie, zwiększanie i zmniejszanie, rodzenie i niszczenie«, będąc pierwiastkiem zmiany i ruchu dla wszech rzeczy, i to w znaczeniu najszerszem, obejmującem wszystkie stany czynne i bierne1). Ten ruch nietylko najsilniejszy jest i najskuteczniejszy, lecz zarazem najdawniejszy i najprzedniejszy, bo gdyby od początku panował jakiś spoczynek bezwzględny w materyi jakiejś nieruchomej, ta nie zdołałaby sama siebie w ruch wprawić. Zaczyna się przeto ruch każdy od czegoś, co samo się porusza5). Gdy zaś dostrzegamy w stworzeniach takiego ruchu, mówimy, że żyją a życie odnosimy zawsze do duszy. Najlepiej zatem duśzę nazwać ruchem, który sam siebie poruszaG).
') »Gdyby tego rodzaju poglądy nie byty rozpowszechnione wśród wszystkicli prawie ludzi, nie potrzebaby popierać istnienia bogów dowodami«. L e g g. X. p. 891 b.
2) Legg. X. p. 891 c—e.
3) L e g g, X. p. 894 b—c. Porów. p. 896 b.
4) Legg. X. p. 894 c—d.
B) Legg. X. p. 895 a—b.
*) Legg. X. p. 896 a: 3uva|iivr|v aótrp aurrp xivćlv x(v»jaiv.