35956

przewidzieć przyszłości i panować nad losem, jedynym sposobem uniezależnienia się od zmiennej Fortuny jest zachowanie dystansu wobec okoliczności zewnętrznych i świadomość możliwości odmiany. Wielokrotnie pojawia się przekonanie o zmienności losu i związana z tym nadzieja, która powinna towarzyszyć człowiekowi w złych chwilach.

Wiara w korzystna odmianę losu wyraża się w metaforycznych obrazach przemienności pór rokiL Tak jak po zimie, okresie śmierci i zastoju, przychodzi wiosna, czas odradzania się życia, nadziei, radości, tak po złych chwilach następują momenty szczęścia. Odwołanie się do obrazowania związanego z przyroda wskazuje na łączność człowieka z naturą. Tylko żyjąc w harmonii ze światem przyrody osiągnąć można szczęście. Poznanie zasad zmienności Fortuny i uświadomienie sobie niemożności wpływania na los prowadzi do przyjęcia postawy dystansu wobec tego, co nas spotyka. Dla stoików idealnym wzorcem osobowym był mędrzec, ze spokojem przyjmujący zmienne koleje losu, żyjący cnotliwie, w zgodzie z nieprzemijającymi wartościami, które zapewniają wewnętrzny spokój. Tak więc cnota i rozum mają być pancerzem człowieka wobec ataków Fortuny. Kochanowski za podstawowy warunek szczęścia uznaje obojętność emocjonalną wobec tego, co człowiekowi się przytrafia.

Człowiek mądry pozostaje obojętny na doczesne wartości, oferowane przez los: bogactwo, urzędy. Chciwość, powodująca wieczne nienasycenie pragnień człowieka, jest jego największym wrogiem. Zwalczyć ją można jedynie stosując horacjańską ideę „złotego środka”, umiaru- zwłaszcza jeśli chodzi o dobra materialne, natomiast starać się trzeba o rzeczy, które przynoszą człowiekowi dobrą sławę, czyli raczej o wartości moralne. Stąd u Kochanowskiego pojawia się motyw skromnego życia. Przemijałności świata przeciwstawia poeta trwałe, ponadczasowe wartości, które zapewniają człowiekowi prawdziwe szczęście. Wśród nich najwyższą jest ceniona przez stoików cnota, którą starożytni uważali za właściwy cel życia. Giota nie podlega zmienności losu, jest trwała, nie ulega pokusom doczesnego życia, stanowi główny cel egzystencji, gwarant, dający człowiekowi szczęście. Najdoskonalszym przejawem cnoty wg Koclianowskiego jest patriotyzm, wierność krajowi, poświęcenie dla niego interesów. Poeta podkreśla, że Bóg dał człowiekowi rozum chcąc, aby odróżniał się od zwierząt, wobec tego człowiek powinien robić z rozumu właściwy użytek, rozeznawać jaką rolę powinien odegrać w życia Zalety, któiymi Bóg obdarzył człowieka, predestynują go do pełnienia różnych pożytecznych ról w społeczeństwie: dbanie o przestrzeganie prawa, zapobiegania zwadom, szerzenie dobrych obyczajów. Stoicyzm pieśni Koclianowskiego, nakazujący rygorystyczne przestrzeganie zasad, złagodzony zostaje epikurejskim i hedonistycznym nawoływaniem do korzystania z przyjemności życiowych. Wobec przetnij alności świata, krótkości życia i marności dóbr doczesnych, poeta zachęca do korzystania z chwili, cieszenia się zabawą, winem, towarzystwem. W ten sposób nawiązuje Kochanowski do epikurejskiej zasady „carpe diem”. Motywy te pojawiają się zwłaszcza w I księdze. Zabawa i radość stanowią źródło przyjemności, pozwalają zapomnieć na chwilę o znikomości życia, łączą ludzi. Nieznajomość przyszłości i niemożność zaplanowania nad losem nakazuje korzystnie z radosnych chwil, które przecież w każdej chwili mogą ulec odmianie.

Filozoficzne pieśni Jana Kochanowskiego, łączące w sobie ideały filozofii stoickiej i epikurejskiej, stanowią wyraz życiowej postawy renesansowego poety humanisty, którego światopogląd jest receptą na szczęśliwe, radosne i spokojne życie.

Ideał wiejskiego życia w „Pieśni świętojańskiej o sobótce’’

Jest to cykl dwunastu utworów, powstały w okresie czarnoleskim, wydany w 1586 roku. Pieśni, śpiewane przez dwanaście panien, stanowią pochwałę wiejskiego życia, zabawy, święta, rodziny. Tytuł pieśni nawiązuje do starodawnego obrzędu, wyrosłego z kultu ognia i wody, a w czasach chrześcijańskich połączonego z wigilią św. Jana. Poszczególne utwory poruszają różne tematy. W pieśni pierwszej zawarta została pochwała święta zapomnianego