page0532

524

Ruś

szawy. Kiedy książę umarł w r. 1339, jako ostatni potomek dynastyi Russów, han przysłał do Halicza swoich namiestników, ale dwóch mongołów otruto. Ziemia poczuła gwałtowny popęd do niepodległości. Kiedyż nawet Daniel nie mógł się wyłamać z pod uciążliwej opieki hańskiej, cóż tu o niepodległości było marzyć innym książętom? Znosili zatem jarzmo i daniny płacili. Widzimy, że i han zgłasza się teraz po ich własność, jako po swój bezdziedziczny spadek. Wszakże to suzeren, najwyższy pan owej Rusi. Niewola pośrednia zmieni się w bezpośrednią, srodze dotkliwszą. Nie ma dla tej Rusi ratunku jak w połączeniu się ściślejszem z Polską. Siostrzeniec ostatniego władzcy, syn jego siostry Maryi Trójdenowej, księżny czerskiej, Bolesław mazowiecki jest najbliższym dziedzicem krwi zgasłej dynastyi. (Ród jego i pokrewieństwo z Waregauii Halicza dobrze wywiedziony w Stadnickiego dziele: Synowie Ge-dymina I, str. 4- -5; z czego poprawić fakta w naszym artykule: Bolesław III mazowiecki, w Enc. powsz. III, str. 960). Są wskazówki, że Jerzy dobrze przed śmiercią swoją przywołał Bolesława na Ruś i że go księciem zrobił, bo już w r. 1327 pisze papież do Władysława Łokietka, że panu je na Rusi nobilio rir Boles/aus pronepns Imis {Enc. powsz. III, 960). Bądź jak bądź, szwagier Kazimierza Wielkiego, bo obadwaj za sobą mieli Gedyminówny, najbliższy krwią książętom panującym, z prawa i z wyboru Rusi, objął panowanie nad dawnemi czcrwieńskiemi grodami. Za dawniejszych nieco czasów biegłaby do Halicza chmara książąt waregskieh ze stroir dalszych po spadek drogi, ze Smoleńska, z Czerniechown,^; Wołynia: lecz dzisiaj zmieniły się czasy, spadkobiercy władzy i tradyeyi przepadli i wygaśli, pojawili się spadkobiercy idei «* narodowej, Piastowie, dziedzice dawnych tradycyj Bolesławów, Wielkiego, Śmiałego, Krzywoustego. Gdyby nie dwie dynastyje waregskie, Rościsłowi-czow i Romanowiczów, dawno by te czerwieńskie grody, chrobackic tak samo jak krakowskie ziemie, wsiąkły w jedność narodową, którą budowali Piastowie. Dynastyje waregskie opóźniły tylko wypadek, który był prędzej albo później koniecznym, który w tej chwili właśnie się spełniał. Po Bolesławie Mazowieckim spadkobiercą Polska, to jest Kazimierz Wielki król rządny, znakomity rozumem i potęgą, dzielnie zabezpieczy Ruś od mongołów', bo któżby jej bronił jak nie on? Pod czyjein berłem kraj halicki rozwinie się i rozrośnie, jak nie pod berłem jego? Gdy niepodległości utrzymać nie można, do kogóż Haliczowi przywiązać się jak nie do Polski? W Marcu Bolesław' mazowiecki umarł, a w^r Lipcu już kraj halicki cały połączony był z Polską. Oporu żadnego nie wykazują dzieje, potem mógł być i był zrazu rzeczywiście, lecz cóż nadto naturalniejszego? Każdy żywy, choćby najsłabszy organizm, żyć chce i nie ustępuje, póki się rusza. Nie przychodziło i Polsce łatwo budować swojej jedności w dobie Przemysława i Łokietka. Bunty mieszczan krakowskich i po-znańskicn, powstanie Szwenców na Pomorzu, elekcyja Henryka Głogowskiego w Polsce, to ważne wypadki i jednoczeniu się przeszkody. Toż i później Mazu-rowie nie chcieli, po wygaśnięciu książąt, poddawać się Polsce. Ale organizmy wielkie, pełne myśli narodowej, światłe, sprawiedliwe, pochłaniały łatwo miejscowe, prowincyjonalne odrębności. Cóż dziwnego, że mogło księztw^ro Halickie stawić Polsce chwilowy opór? Ale cechą naturalnych nnij jest to, że ten opór, jak powiadamy, jest chwilowym tylko. Organizm żyje, więc ratuje życie, ale potrzeba jednego, dwóch pokoleń i śladu oporu nie ma; dwa organizmy spływały w^r jedno. Toż samo i na Rusi króla Daniela. Jednorodne pierwiastki,

Białej i Czerwonej Chrobacyi, które raz już przed Włodzimierzem Kijowskim spłynęły w Polskę i były w części siłą od niej oderwane, te pierwiastki, na