page0585

577

Śledź

przez kości między-szczękowe, zaś po bokach przez kości szczęki górnej wątłe, płaskie a cienkie, częstokroć z trzech oddzielnych blaszek złożone. Żołądek w kształcie głębokiej sakwy, przy odźwierniku licznemi opatrzony odrostkami ślepemi. Pęcherz pławny pojedynczy, bardzo podłużny, wolno u sklepienia jamy brzusznej zawieszony, z kostkami tak zwanemi słuchowemi wcale nie stykający się, lecz za to w przednim końcu wydłużony w dwie łagiewki sięgające aż do tylnych otworów cżaszki; przewód powietrzny ma ujście zwykle nie w przełyku lecz w głębi żołądka. Już z samego tego określenia rodziny śledziowatych okazuje się, iż one mają w budowie wiele zbliżenia z jednej strony z rodziną karpiowatych, z drugiej z rodziną łososi, bardziej jeszcze widocz-nem jest w całej ich postaci zewnętrznej ogólne podobieństwo tak do jednych jak do drugich. Dla uzupełnienia przeto charakterystyki tej rodziny jest po-trzebnem wymienić szczegółowa te podobieństwa, a zarazem wskazać i różnice. Z rodziny łososi słabo uzębione i srebrzyste Głębiele (Coregoni) przedstawiają mian.iwicie i w postaci i w sposobie życia wiele podobieństwa do śledzi; kto zna naszą sielawę, nie potrzebuje aby mu tego dowodzić. Tak jedne jak drugie przebywają w pewnych porach roku w wielkich głębiach, dla tarła wychodzą gromadnie na odmiały, częstokroć od zwykłego miejsca pobytu odłegłe. Wyjecie z wody przyprawia je nader prędko o śmierć, spowodowaną z jednej strony wrażliwością na zmianę zewnętrznego ciśnienia, z drugiej skorem obsychaniem skrzeli, dla szeroko otwierającej się szpary oddechowej i od spodu równie u głębieli jak i u śledzi licznemi promieniami podpartej. W budowie ciała i pojedynczych organów wiele także jest między niemi zbliżenia: usta prawie bezzębne, a jednak z boków brzeg ich stanowią kości szczęki górnej; żołądek odznaczony wyraźnie od reszty przewodu pokarmowego i odrostkami śle-pemi u wyjścia do kiszki opatrzony; wreszcie kształt pęcherza podłużny i sposób jego przytwierdzenia jest w obu tych skupieniach podobny. Z licznej rodziny karpiowatych grupa uklei okazuje również pewne podobieństwa ze śledziami w ściśnieniu ciała z boków, w srebrzystości łuski, w budowie, w' kroju i umieszczeniu płetw, lecz są to już podobieństwu hardziej powierzchowne, z których najważniejszem jest obecność jednej tylko płetwy na grzbiecie. Odróżnienie śledzi tak od głębieli jak od uklei jest pomimo wymienionych podobieństw nader łatwe, od pierwszych dają się zaraz zewnętrznie rozeznawać po braku poza płetwą grzbietową płetewki tłuszczowej, właściwej całej rodzinie łososi, i po charakterystycznem ściśnieniu brzucha i jego piłkowanem uzbroje-jeniu, wewnętrzna różnica zachodzi w budowie jajników^r, które u śledzi są jak u większej części ryb zewsząd zamknięte z krótkim tylko przewodem wywodzącym; gdy przeciwnie jedne z najważniejszych cech rodziny łososiowatych stanowią jajniki zupełnie otwarte, z których ikra w miarę dojrzewania wolno spada do jamy brzusznej, a ztamtąd dostaje się do steku przez prosty otwór w ścianie tylnej znajdujący się i żadnego przewodu nie mający. Od ryb karpiowatych różnią się śledzie ustami, mającemi całkowicie wykształcone kości szczęki górnej, licznemi promieniami przyskrzelnemi, których karpiowate mają tylko po 3; w wewnętrznych zaś organach tak żołądek jak pęcherz w każdej z tych rodzin jest zupełnie inaczej urządzony. Śledź jest rybą powszechnie znaną i rzec można ze wszystkich najpożyteczniejszą, mianowicie pod względem obfitości połowu żadna inna w porównaniu z nim iść nie może. Około letniego przesilenia dnia z nocą zjawia się on w nieprzeliczonej mnogości u różnych pobrzeźy Europy północnej, a ku zimie, po odbytem tarle na odmiałach, znika aż do następnego roku. Sądzono dawniej, że peryjodyczne to zjawianie się i zni-

ENCYKLOPEDYJA TOM XXIII.