page0616

608

Słońce

nych, odległość na której przebycie potrzeba użyć prawie 338 lat czasu, biegnąc z prędkością 7 mil na godzinę; światło zas (przyjmując prędkość jego 42 000 mil na sekundę) przebiega tę odległość w 8 minutach i 13 sekundach. Wielkość kątowa średnicy tarczy słonecznej, to jest, kąt zawarty pomiędzy linijami od oka obserwatora do końców średnicy poprow^radzonemi, jest rozmaity, stosownie do odległości ziemi od słońca; około 31 Grudnia, kiedy ziemia jest najbliżej słońca, wielkość ta wynosi 32 min. 36,2 sek.; około 1 Lipca, kiedy ziemia jest najbardziej oddalona od słońca 31 min. 30,3 sek. średnia zaś pozorna wielkość średnicy słońca jest 32 min. 3,2 sek. Astronomowie rozmaitego są zdania o naturze i własnościach fizycznych słońca. Według przypuszczenia lferszla, które najwięcej prawdopodobieństwa przedstawia, słońce jest otoczone atmosferą świecącą, samo zaś jest ciałem ciemnem, nieprzezroczys-tem, na którem, podobnie jak na ziemi, znajdują się góry i doliny. Według tego przypuszczenia, atmosfera słońca składa się z trzech warstw, z których bezpośrednio do słońca przylegająca ma być ciemna, do chmur podobna, następująca przezroczysta i sprężysta, środkuje pomiędzy pierwszą i ostatnią, która znajduje się w stanie rozpalonym. Według tej teoryi ostatnia tylko warstwa atmosfery słońca, byłaby dla nas źródłem światła i ciepła. Ten sposób zapatrywania się na słońce zdaje się inieć wyższość nad przypuszczeniem starożytnych, według którego słońce jest ciałem gorejącem, a to dla tego, że nie usuwa możności, iżby słońce podobnie jak ziemia, było zamieszkane i ułatwia objaśnienie plam na tarczy jego dostrzeganych. Plamy te są większe i mniejsze, postaci nieforemnej; liczba ich zmniejsza się i powiększa i są zwane plamami slonecinemi\ plamy te w środku są ciemne, prawie czarne, ku brzegom zaś zdają się być otoczone mgłą białawo-popielatą, która niekiedy zajmuje znaczne przestrzenie, nie przedstawiając wcale owego środka czarnego. Niekiedy one pojawiają się i znikają bez wszelkiej dostrzegalnej przyczyny; częściej jednakże widzimy, że tworzą się przy brzegu wschodnim tarczy i posuwają się ku brzegowi zachodniemu, około którego co dni 12 do 13 od czasu powstania znikają, poczem znowu co dni 14 do 15 pojawiają się przy brzegu wschodnim. Zjawisko więc to wydaję się jakby owe plamy w ciągu dni 27 uskuteczniały całkowity obieg około słońca. Plamy te, będąc widziane, około 10 Czerwca opisują linije proste, idące na słońcu od północy k» południowi; w czasie następujących miesięcy linije te stają się krzywemi i zamieniają się na ellipsy, które około 10 Września są największej krzywości. Następnie wyprostowują się one i około 10 Grud. zamieniają się na linije proste; poczem powtarzają się podane zjawiska, tylko w kierunku przeciwnym, i peryjod ich wynosi całkowity rok słoneczny. Wszystko to daje się dokładnie objaśnić, przyjmując te plamy, nie jak dawniej czyniono, za oddzielne ciała niebieskie, lecz uważając je jako należące do słońca samego i przypisując kuli słonecznej bieg obrotowy od zachodu ku wschodowi około osi, nachylonej do ekliptyki pod kątem 82 ^xj_i stopnia. Czas rzeczywisty trwania jednego obrotu wynoszący dni 25, otrzymujemy z czasu pozornego wyżej podanego na dni 27; gdyż należy wprowadzić do rachunku, że ziemia, z której ruch dostrzegamy, w tymże czasie sama znajduje się w biegu i że ta okoliczność koniecznie ową różnicę musi sprowadzać. Herszel o naturze tych plam robi przypuszczenie, że ponieważ słońce jest ciałem ciemnem, otoczonem atmosferą świetlną, przeto przez szpary w tej ostatniej powstające, ciemne jądro słońca staie się widzialnem i tym sposobem dają się dostrzegać plamy czarne, których brzegi jaśniejsze pochodzą od warstwy atmosfery obłokowatej; prawdopodobieństwo tego przypuszczenia jest bardzo