page0667

659

Rzym

Fabijusza Pictor r. 302 przed Chrystusem i świątynia Słońca, zbudowana przez Aurelijana. Przy cyrku Flaminijusza stała jedyna z czasów rzeczypospolitej świątynia Apollina, świątynia Bellony z kolumną wojenną (columna bel li ca), z której po wypowiedzeniu wojny, Feeialis, według zwyczaju Rzymian, ciskał włócznię w stronę nieprzyjaciela, i świątynia Herkulesa Muz. Na polu Marsowym wznosił się Panteon, tam gdzie dzisiaj kościół Santa Maria sopra Miner-va; zbudowana przez Domicyjana świątynia Minerwy Chalcydyckiej, świątynie Izydy i Serapisa; na wyspie, od roku 192 przed Chrystusem, świątynia Eskulapijusza, w okręgu Watykańskim odbywały się po Antoninusie mysteryja Mithrasa. Dla obrad senatu, często odbywanych w świątyniach, Tullus Hosti-lius wystawił sławną Kuryję Hostiliję przy forum; odnowił ją Sylla, spaliła się w czasie pogrzebu Klaudyjusza, roku 52 przed Chrystusem i zupełnie zniszczona przez Cezara, który zbudował zamiast niej świątynię bogini Szczęścia i nową Curia Julia, do której może, nie zaś do leżącej koło niej świątyni Minerwy, należały trzy kolumny stojące przy południowo-zachodnim końcu forum. W stronie cyrku Flaminijusza, Pompejusz zbudował Kuryje, w której zabity Cezar; za świątynią Janusa, przy Santa Martina, Domicyjan wzniósł gmach dla senatorów. Niedaleko forum Rzymskiego znajdowały się: najdawniejszy gmach publiczny Basilica Porcia, zbudowany r. 184 przed Chrystusem, Basi-lica Aemilia i Basilica Julijusza Cezara; naprzeciw Velia, przy San-Cosma e Damiano, Basilica Konstantyna, zbudowana przez Maxeneijusza; między forum Trajana i świątynią, wielka Basilica Ulpia, częścią wykopana r. 1812. Między gmachami przeznaczonemi na widowiska, najdawniejszy był założony pomiędzy Awentynem i Palatynem, przez Tarkwinijuszaj i nazwany był Wielkim cyrkiem, jedynym, dopóki Flaminijusz niezbudował drugiego, nazwanego od jego imienia; trzeci urządził Neron w okręgu Watykańskim; czwarty mylnie przypisywano Karakalli; tak nazwany Circus Alexandrinus był tylko miejscem wyścigów (stadium), zbudowanym zapewne przez llomicyana do ćwiczeń gim-nicznych: znajdowało się w tem miejscu, gilzie dzisiaj jest Piazza Navona. Pierwszy teatr murowany był wspomniony wyżej, Poinpejusza (palazzo Pio) pokilkakroe pogorzały, ale odnowiony w późniejszych czasach imperium; oprócz tego Rzym miał jeszcze dwa teatra, jeden zaczęty przez Kornelijusza Balbns, a drugi zbudow any przez Cezara, poświęcony przez Augusta Marcellusowi, i mieszczący w^r sobie 20,000 widzów; nad szczątkami jego wzniesiony teraz, przy piazza Montanara, palazzo 0rsini. Mniejszy teatr przeznaczony dla muzyki, i dla tego kryty, zwał się Odeum, zbudowany na polu Marsowem, zapewne przez Domicyjana. Pierwszy amfiteatr murowany, zbudował Statilius Taurus na polu Marsowem r. 29 przed Chrystusem; \v^r r. BO po narodzeniu Chrystusa zbudowane było Kolizeum; oprócz tego, wymieniają jeszcze amfiteatr obozowy, Castrense, znajdujący się zapewne przy pretoryjańskim obozie; za szczątki jego biorą dziś mylnie zwaliska starego amfiteatru, znajdującego się w warowni . miejskiej przy Santa Croce. Naumachije odbywały się na górze Janusa. Pierwsze łaźnie publiczne założył Agryppa na południe Panteonu; na zachód ztąd leżały łazienki Nerona; z pomiędzy innych, których pozostały ogromne zwaliska, wymienimy łaźnie Tytusa, w których znaleziono posąg Laokoona; o łaźniach zbudowanych przez Trajana na Eskwilinie, o łaźniach Karakalli przy Porta capena, o łaźniach Antonina za kościołem Santa Balbina, i o łaźniach Dy-oklecyjana, których zwaliska ogromne znajdują się między Kwięynalem a Wi-minalem, przy kościele Santa Maria degli Angeli; w zw aliskach dzisiaj zniknio-nych lazien Konstantyna na Kwirynalu, gdzie leży palazzo Rospigliosi, znale-

42*