page0678

670

Rzym

za miastem i w jego okolicach, najznakomitsza villa Albani, zbudowana przez Alexandra Albani, opiekuna Winkelmanna, na północ porta Salara, leży w malowniczeui położeniu i opasana slicznemi ogrodami; przed bramą del Po-polo znajduje się w liczbie Innych villa Borghese, zbudowana przez kardynała Borghese z^-i Pawła V, z wielkie ogrodem publicznym, w pobliżu jest villa Rafaela (villa Olgiati); w ogrodach Sallustyjusza villa Ludovisi, dzisiaj własność syna księcia Piombino; blisko bramy del Popolo, villa Medici z pięknym pałacem, w którym mieści się francuzka akademija malarstwa, i z ogrodami; na górze Palatyńskiej, na zwaliskach cesarskiego pałacu, villa Smith, dawniej Spada, założona przez Pawła III; w obwodzie CoeIius’a, villa Mattei, villa Massi-mi (inaczej Giustiniani), z freskami Kocha, Weitha, Schnorra i Overbecka, z Dantego, Aryosta i Tassa: na prawym brzegu, vi Ha Madama (lak nazwana od żony Ottavio Farnese, Małgorzaty Austryjaczki), od r. 1731 należy do króla neapolitańskicgo, z pięknym widokiem na monte Mario; villa Doria Pamfili, przed bramą San-Pancrazio z wiolą antyków i ogromnemi ogrodami; villa Farncsina, nad Tybrem, należy do króla neapolitańskiego; zbudowana dla Agost. Chigi, według projektu Peruzzi, ozdobiona al-fresko przez Rafaela, na zachód ztąd villa Lante zbudowana i przyozdobiona malowidłami przez Giulio Romano; tu, mieszkają zakonnice. Nareszcie, wspomnimy o szczątku Wieków Średnich,

0    domu Kresceneyjusza albo Piłata, albo Rienzi, na górze Palatyńskiej zbudowanym w początkach XI wieku, przuz syna przeciwnika papieża Jana XV

1    cesarza Ottona III; Torre Mesa albo delle milizie, w ogrodzie Colonna na Kwirynalu, zwana wieżą Nerona, albo Mecenasa i Torre Conti. Obecnie Rzym liczy 35,000 domów, ogólna ludność wynosiła 1864 roku 201,161 mieszkańców, których można tak podzielić: kardynałów 34, biskupów 36, księży i kleryków 1,457, seminarzystów 367, zakonników 2,569, zakonnic 2,301, wy Chowańców w kolegijach (płci męzkiej) 660, wychowanie w pensyjonataeh i kon-serwatoryjach 1,679, osób należących do instytucyj miłosierdzia mężczyzn 937, kobiet 1,180; rodzin 40,827, mężczyzn 92,024, kobiet 87,819; żonatych 30,235, zamężnych 28,201, wdowców 4,301, wdów 9,447, bezźennych wszelkiego wieku (płci męzkiej) 5,015, (płci żeńskiej) 50,171, wojskowych 5,175, wię-r żniów 386, różnowierców 311, żydów 4,490. Spis ludności dokonany w roku 1862, wykazuje 197,078 mieszkańców, spis z roku 1863 wykazuje prze-wyżkę, o 44,083. Zwraca się szczególniejszą uwagę na liczbę duchowieństwa: księży świeckich 1,894 osób, zakonników 2,569 osób i zakonnic 2,031, czyli razem 6,494 osób Większa cześć mieszkańców stanowią przesiedleńcy, którzy łączą się z sobą za pośrednictwem tak nazwanych kościołów narodowych; wielu jest także przesiedlonych z Neapolu, wielu z Lombardyi, którzy mają kościół san - Carlo Borromeo, na Corso; daleko mniej Francuzów, mają oni kościół San-Luigi, oraz Niemców, ich kościół Santa 5laria delPanima. Stare domy rzymskie spotykać się dają między szlachtą * między ludźmi niższego stanu; głównie za czysto rzymskie plemię uważa się ludność Trastevere. Z liczby 350 zakładów naukowych wszelkiego rodzaju najwyżej stoi Archiginnasio della sapienza, uniwersytet założony przez Bonifacego VIII, 1307 i przez Klemensa V, organizowany przez Leona X, i od r. 1730 podzielony na wydziały specyjalne; liczy do 900 uczniów; Collegium romanwn, szkoła jezuitów z kościołem ś. Ignacego i ważnym zbiorem antyków, założonym przez Kirchera, maseum Kircherianum; Collegium de propaganda fide, na południe placu Hiszpańskiego dla kształcenia missyjonarzy. Rzym posiada 6 seminaryj: rzymskie 94 wychowań nów, Pijusa 76, watykańskie 41, francuzkie 58, Ameryki