page0680

672

Rzym — Rzymska historyja

Rzym, nazwa karczmy w pobliżu Sandomierza, gdzie według’ podania, dja-beł porwał Twardowskiego (ob.).

Rzymscy korrektorowie (Correctores Romani). Dekret Gracyjana ogarnia historyję kościelną i historyje świecką dziesięciu pierwszych wieków wiary chrześcijańskiej. Zgodnie z duchem czasu, więcej tradycyja niżeli prawdziwa nauka dyplomatyczna przewodniczyła układowi tego zbioru; wszelako tradycyja ta była czystą i pewniejszą często od dyplomatyki nowożytnej. Z postępem czasu uznano, że dekret Gracyjana wymaga przejrzenia naukowego i Kościół wszelkiemi sposobami starał się wprowadzić do niego potrzebne ulepszenia. Sprawdzono że cześć dokumentów zebranych musi być dopełniona dokumentami spółczesnemi; że inne części uzupełnić muszą tylko późniejsze prace naukowe. Pijus V wyszedł z tych zasad, stanowiąc kongregacyję pięciu kardynałów do poprawy dekretu Gracyjana, Emendatio Decreti GraUani. Kardynałowie byli ci: Marek Antoni Colonna, Hugo Baoneampagni (późniejszy papież Grzegorz XIII), Alexander Sfortia, Wilhelm Sirletns i Franciszek Alciatus. Później byli dodani kardynałowie: Guido Ferrari i Antoni Caraflfa. Nadto, dodane im piętnastu księży, pomiędzy którymi znajdowali się Felix Peretti, słynny generał franciszkanów, później papież Syxtus V, Michał Thomasius, Lucratellus, Franciszek Torres i Franciszek Leo (Hiszpanie, później zostali jezuitami). Dzieło rozpoczęte przez tych niepospolitych mężów, dokończył jeden z najuczenszych papieżów Grzegorz XIII. Nakazał on ułożyć index wszystkiego, co kongre-gacyja, albo uczeni za jej obrębem zgromadzili; wzywał wszystkie aka-demije katolickie do spółudziału w tem wielkiem dziele (Aug. Theiner ogłosił listy jakie nadeszły ze wszech stron, z tego powodu); polecił zwrócić uwagę na wydania Dekretów, jakie wychodziły kolejno w rozmaitych krajach. L. R.

Rzymska historyja. Rzym, państwo starożytne, w początkach nadzwyczajnie ograniczone, z czasem wzrosło powoli do panowania nad całym światem i dosięgło do znakomitego politycznego rozwoju. Miasto Rzym i najbliższe jego okolice, stanowiło pierwotnie samoź państwo Rzymskie; według podania założycielem jednego i drugiego był Romulus fob.), syn Marsa i Rhei Syl-vii, królowej Alby. Rzym, do którego ściągnął zbiegów otwarty przytułek na górze Kapitolium, znacznie się powiększył przez połączenie się z Sabińczykami, z początku nieprzyjaznymi, którzy mieszkali na Kwirynalu i z innymi narodami, może z Etruskami, zamieszkałymi ńa górze Coelius. Tym sposobem powstał naród z trojga plemion albo tribus, z których każde liczyło 10 kuryj, jako cząstek rodow fgentes), wolnie urodzonych obywateli (patricii), z łona których powstali zostający pod ich opieką klijenci. Podzielone na 30 kuryj, zgromadzenia narodowe odbywały się po kuryjach (comitia), .które miały prawo przyjmować ałbo odrzucać wnoszone prawo (/#£), stanowiły o wojnie i pokoju, i wybierały rządcę jako zwierzchnika państwa, który nazywał się król, rex; przydawano mu do pomocy radę starszych, czyli senat (senatus). Całe urządzenie państwa było, według podania, dziełem Romulusa; urządzenie zaś religijnych, publicznych i prywatnych stosunków, dozór nad ich utrzymaniem przez radę pontyfexów, między którymi jeden z augustów miał poznawać i objaśniać wolę bogów, było dziełem drugiego króla, Sabińczyka Numy Pompilijusza. Za niego, 716— -672 r., powiadają, Rzymianie kosztowali długoletniego pokoju, chociaż przedtem byli w ciągłej wojnie, z niektóremi latyńskiemi, etruskiemi i sa-bińskiemi posiadłościami. Tullus-Hostilius, trzeci król, 673—640 r., zwyciężył i zburzył Alba longa, której mieszkańcy, dla powiększenia trzeciego plemienia, byli przesiedleni na górę Coelius; ale bardziej jeszcze wzrosła potęga Rzymian