page0721

Śmiglecki    713

jowrukow z Aryjanami, przeciwko którym największą ilość d^itł napisał i wydać Ztąd w historyi sporów religijnych ważna on rolę odgrywa, zwłaszcza, i ż z nowowiercami odbył wiele dysput publicznych, a między innemi sławną wileńską r. 1599, której ciekawy program ułożony przez niego, podał Wiszniewski w Historyi lit. pols. (VI, 90 przypis). Działalność śmigleckiego w tych sporach, oraz pisma jego są dowodem, że nie był socynjaninetn, jakim go czyni Michał Wendeler, nauczyciel filozofii w Wittenbergu. Mąż ten straciwszy zdrowie na pracach umysłowych, po długiej chorobie umarł w^r Kaliszu w' kollegijum tamtejszych jezuitów r. 1619. Gdy w lat kilkanaście poiządko-wano groby zakonne, włożono szczątki Śmigleckiego do wielkiej urny glinianej, którą r. 1856 odkryli w sklepieniach farnego kaliskiego kościoła (w grobie pod wielkim ołtarzem) J. Szaniawski i A. Chodyński. Na urnie tej, mającej na około wypisany cały alfabet (symbol uczoności) znajduje się napis: Alartinus Śmiglecius A. D. 1619. Śmiglecki był autorem mnóstwa dzieł, które podajemy: 1) 0 bóstwie przedwieeznem Syna Bożego (Wilno, 1595, w 4-ce, str. 508). Ten traktat wydał Śmiglecki przeciwko Aryjanom; Skarga uwielbiając go, tak się wyraża: „Przydawać się nic nie może do jego wysokiego i szczęśliwego nad mew.ernością zwycięztwa. Śmigleckiego słowa skruszyły broń kacerzów, którą mu się zastawiać chcieli.” 2) De Zachariae prophetae pro Christi. di-rinitate iUustri testunonio adrersus Faust i Soeini Anabaptistae cavillation.es (Wilno, 1596).    3) Absurda synodu toruńskiego, który mieli ewangelicy

w Toruniu Ii. P. 1595 mense Augusto, y teraz do druku podali (r. 1596, w 4-ce, str. 44, druk gocki). Pismo to wydane było pod nazwiskiem Teofila Kosmopolskiego, częścią w prozie, częścią wierszem; dowodzi w nicm Sm.-glecki, że akatolicy nie mają prawa do podobnych zjazdów. 4) Synod brzeski pod Michałem Ra hożą, metropolitą kijowskim (Kraków, 1597). Domniemywa się Wiszniewski, że Śmiglecki był autorem tego dzieła {Iłist. lit. pols., VIII, 293).    5) O jednej widomej głowi° Kościoła Bożego (Wilno, 1600,

w 4-ce, str. 144), dcw^rodzące akatolikom, że po Chrystusie jest na ziemi jeden tylko pasterz Kościoła Powszechnego, to jest papież. To samo dzieło podaje Siarczyński {Obr. pan. Zygm. III, II, 201), pod tytuJem: Dyspuiacyja wileńska z Mikołajewskim Danielem., o jednej widomej głowie Kościoła Bożego (r. 1599). Dzieło to wydał Śmiglecki przeciw Protestacyi Gratiana, a przypisał Janów i Pacowi, wojewodzie mińskiemu. 6) O lichwie y wyderkach, czynszach, spoiny eh zarobkach, naymach, arendach y samoI upstwie (7 wy-dan, z tych 5 za życia autora; wydanie 1-sze, r 1604; 6-te r. 1621, w 4-ce, ntr. 132; Czacki przywodzi wydanie z r. 1635; 7-me wydanie r. 1640, wszystkie w Krakowie). W dziele tern dość dziś rządkiem, dowodni Śmiglecki, że lichw^ra prawem Bożem, natury i kościelnem jest zakazana. Pierwsza ta w literaturze naszej, w materyi procentov ej, książka, zawiera wiele uwag prawnych, bardzo zdrowych, a pisana jest językiem pięknym i czystym. Dzieli się na 27 rozdziałów. 7) IjOgica (Ingolstadt, 2 tomy, 1618), tak była poważaną pizez obcych, że anglicy przebili ją u siebie, a znakomity krytyk francuzki Ra-pin (w dziele: Reflexions sur la łogiąue etc.), następne wydał o niej zdanie: „Śmiglecki, jezuita, Polak, był jednym z ostatnich dyjalektyków, który o logice Arystotelesa sądził z przenikliwością _L macą, który go zgłębił i pojął.” 8) Re-futatio epicherematis ministrorum euangelicorum (Kraków, 1612). 9) Nom monstra non arianismi (Nissa, 1612; Bock przytacza i inne wydanie). Na tę książkę odpisał Walenty Smalcius, któremu znowu odpowiedział Śmiglecni dziełem* 10) De erroriom nomrum Arianorum. Libri duo adcersus res-