page0891

883

Spinel - Spinola

bo przeyw.eeająey; d j Lhtoi ospinel. jest zielonawy, na krawędziach przeświecający, znajduje się w Sybcryi około Zlotoustowska.

Spineli! (Antonio, komandor), mąż stanu włoski, potomek rodziny książąt Scalea, r. 1845 był gubernatorem prowincyi Neapolitańskiej. Należał do ministerstwa liberalnego, jakie Ferdynand II zmuszony był przyjąć w skutku żądanych od narodu reform. Po przyjęciu ustawy w 1848 r., Spinelli został senatorem. W 1860 r. Franciszek II, powodzeniem oręża Garibaldego zmuszony do przywrócenia wprowadzonej przez ojca swego konstytucyi, powierzył Spi-nellPemu utworzenie odpowiedniego gabinetu pod jego prezydencyją. Ministerstwo to składające się z Manna, Martino, marszałka Lestucci, generała Papę, admirała Garofalo, Del Re, Liborio-Romano, Torella, Morelli i La Greca, trwało do końca monarchii.

Spinet, Szpinet, po włosku Spinetto, po francusku Epinette, po łacinie ela-vicordmm, była nazwa instrumentu klawiszowego, obciągniętego strunami me-talowemi (drucianemi) wynalezionego przez J. Andrzeja Stein’a, który następnie wyrugowany został z użycia przez fortepijan. Tęż samą nazwę nosił przedtem i klawikord. Ko końcowi XVII wieku struny szpinet u wyprawiano jeszcze z kiszek zwierzęcych; od XVIII wieku zastępować je dopiero poczęto strunami z miedzi i żelaza, Naciśnięciu klawiszy odpowiadały struny szarpane czyli targane; później w nie młotki uderzać poczęły. Szpinet młotkowy ustąpił wreszcie miejsca fortepijanowi.

Spinka, spina, gazik u kołnierza, koszuli. Dawni Po.acy, nie nosząc na szyi chustek, tylko kołnierzyk od koszuli wykładając na stojący kołnierz źu-pana, wysadzali się na kosztowne spinki, z drogich kamieni, które wraz z szablą a sygnetem herbowym przechodziły z ojca na syna. Większych rozmiarów spinki, najczę_Bciej z brylantów lub drogich kamieni, używano do czapek, przy których zatykano czaple pióra.    K. Wl. W.

Spinola. (Ambroży, markiz), jeden z największych bohaterów, który za panowania Filipów II i III w wojnie z powstałemi Niderlandami, tudzież na początku wojny trzydziestoletniej, utrzymali sław'ę oręża hiszpańskiego; urodzony w Genui 1569 r. Brat jego Fryderyk Spinola, był dowódzcą flotty stojącej przy brzegach niderlandzkich i w końcu XVI w ieku, skłonił go, aby 9,000 starego żołnierza włoskiego i hiszpańskiego, do Niderlandów przyprowadził. Na wzór dawnych kondotierów (ob.) włoskich, którzy na własny rachunek wojsko gromadzili, Spinola gotów był uczynić zadosyć temu wezwaniu, pod warunkiem, że sam starać się będzie o żołd dla swojego zastępu, a potem zrealizuje w kassie hiszpańskiej W czasie, w^T którym karność w^rojskowa zależała naj-pierwej od regularnej opłaty żołnierza, okoliczność ta zapewniła mu powodzenie, które go wkrótce tyle sławnym uczyniło. Podczas gdy cała Hiszpanija wrzała w odmęcie rozruchów i powstania w ojskowego, 9,000 ludzi jego przedstawiało ivzór posłuszeństwa i porządku. Za ich działaniem, Ostenda, pod którą arcyksiążę Albrecht leżał przeszło dwa lata, poddała się Spineli, po trzechletniej i dwumiesięcznej obronie. Wprawdzie wziął on same tylko gruzy, ale sław^ra jego rozbrzmiała po całej Europie, która na to oblężenie bez przerwy patrzyła. Około 100.000 ludzi legło pod wałami tego miasta morskiego. Spinola pospieszył do Madrytu, aby królowi Filipowi III złożyć raport o stanie wojska hiszpańskiego i przywiózł z sobą upoważnienie do przeszkodzenia jego nieładowi. Mianowany naczelnym wodzem wszystkich wojsk hiszpańskich i włoskich stojących w Niderlandach, zaczął wojnę z godnym siebie przeciwnikiem, księciem Maurycym (oh.) OrarisRim, który go tn i owdzie prze-

56#