page0909

901

Spontini — Sporny

znalazł uznanie powszechne w Berlinie; przecież na stanowiska uwem generalnego muzyki dyrektora utrzymać się nie zdołał i przeciwnikom jego udało się wyrugować go z tej posady w r. 1842; sprawa ta o samego oparła się króla. Odtąd żył częścią w Paryżu, częścią w majątku swem La Muette. częścią we Włoszech, gdzie wyniesiony do godności hrabiego Sant- Andiea przez papieża, umarł w roku 1851 w Majolati w pobliżu miasta rodzinnego.

Sporady (z greckiego: speiro, rozsiewam). Starożytni tak nazywali gwiazdy nie należące do żadnej konstellacyi; takie gwiazdy nowożytni astronomowie nazwali bezkształtnemu Niektóre ze sporad starożytnych W nowszych czasach weszły do składu szczególnych konstellacyj, tak np. Hewelijusz z gwiazd, znajdujących się pomiędzy lwem i wielką niedźwiedzicą, złożył konstcllacyję, którą nazwał lwem mniejszym.

Sporadyczny, czyli rozrzucony. Wyrazu tego używają w medycynie na oznaczenie chorób dotykających pojedyńcze tylko osoby spółcześnie w rozmaitych miejscach, w skutek przyczyn szczególnych, nie zaś przez udzielenie się czyli zarażenie; wyraz ten ma znaczenie przeciwne z wyrazem epidemiczny, którego używają na oznaczenie chorób dotykających wielką liczbę indywi- • duów współcześnie w jednej miejscowości w skutek wspólnej przyczyny.

Sporek (Spemulą arrensis Lin.) jestto roślinka pospolita po wszystkich naszych polach piasczystych, a prócz tego i niekiedy umyślnie na paszę zieloną zasiewana. Sporek jest roślinką niewielką, doroczną, o łodyżce do 1 stopy dorastającej, okrytej liśćmi nitkowateim, okręgowo ułoźonemi, kwiateczki zaś ma drobne, białe, 5-płatkowe (rodzina Ałsineae), 10-pręcikowe (gromada X u Lin-eusza), zamieniające się później (w końcu lata) w torebeczki wielonasionowe z nasionkami prawie kulistemi, w dotknięciu szorstkiemi, czarniawymi, wązką błonką obwiedzionemi. Właściwie sporek jawi się u nas w 3-ch odmianach, to jest jako zwyczajny dziki (Spergula artensis L. nulgaris), mocno gruuzoło-nośnemi włoskami pokryty; jako siewny (Sperg. aro. L. sativa), mniej włoskami gruczołonośnemi okryty, o nasionach aksamitno-czarnych, lśniących się (po zwyczajnym są brunatnawe, i bez połysku) i jako sporek wielki {Sperg. aro. L. maxima), dużo większy od poprzednich, do nas z nasionami lnu rygskiego przybyły, a teraz powszechnie w Europie umyślnie zasiewany. Na mórg 30-prętowy potrzeba 24—30 funtów nasienia. Sieje się zazwyczaj w Marcu lub Kwietniu w ugór, gdzie wkrótce bujne pastwisko tworzy. Jeśli go mamy zebrać na paszę, daje najczęściej 94—120 centnarów siana z morgi. Bydło i owce jedzą go chciwie, a krowy po sporku dają nadzwyczaj tłuste mleko. Po gruntach piasczystych sporek jest bardzo użyteczną rośliną, koniczynę zastępującą, a prócz tego z nasion można niezły olej wyciskać.    F. Be..

Sporu (Marcin), dominikan, professor teologii, prowinoyał polski, będąc na generalnej kapitule w Rzymie tam poznał się z kapłanem tegoż zgromadzenia, Ambrożym Politus, który na początku reformacyi przeciw Lutrowi wystąpił. Sporn zachęcał go do rozpoczęcia na nowo walki, ale nie mogąc tego wyjednać, dobrał się do rękopismów jego i za powrotem do Polski wydał pismo Polita: Speculum haeretimm Fratris Ambrosii Caiarini Politi Senensts ordinis prae-<ticato?um (w Krakowie, u Jana Haelicza roku 1540, u Hieronima Wijetora roku 1546)

Sporo? (Józef), współczesny tnźenier, urodził się w Warszawie r. 1820, początkowe nauki pobierał w szkołach Pijarskich; w r. 1837 ukończył wydział techniczny w gimnazyjum osmio-klassoweu w Warszawie: następnie pracował przy pułkowej ku inźemeryi Urbańskim, inspektorze generalnym kommunikaoyj