page0940

939

Ssące zwierzęta

wielu względami. Cuvier od końca przeszłego wieku w rozmaitych pracach swoich wprowadzał do klassyflkacyi różne zmiany, oparte na nowych poglądach wynikających z badań anatomicznych; poglądy te rozmaicie zmieniane i modyfikowane ustalił w r. 1817 wklassycznem swem dziele pod tytułem Regne ani-mai.; co do liczby rzędów układ jego od Linneuszowego tern się tylko różni, że naczelny rozdzielony jest na dwuręczny i czteroręczny, lecz w pomieszczeniu szczegółowych skupień znaczne zachodzą różnice, i rzędy jego podzielone zostały na naturalne rodziny. Pominąwszy wymienianie wielu innych układów i zmian przez nie wprowadzanych, przed Cuvieroskim i po nim, wspomnieć tylko wypada, że udoskonalenie poglądów szybkie zrobiło postępy i wielkie zaszły reformy w najgłówniejszych zasadach podziału. Gdy za główną podstawę do klassyflkacyi obrano historyję rozwoju, zwierzęta workowate rodzinę stanowiące w rzędzie drapieżnych Cuviera, podniesione zostały do znaczenia podgromady, mającej równą ważność jak skupienie łożyskowych, wszystkie inne obejmujące. W r. 1838 ks. Karol Bonaparte przyjąwszy ten główny podział, dzieli jeszcze pierwszą seryę łożyskowych (Placentalia) na dwie pod-Massy czworonożnych i wielorybów; pierwsza obejmuje 9 rzędów, w dwóch oddziałach pazurowych i kopytowych zawartych. Druga podklassa rzędów dwa; Serya zaś druga jajoźyworodnych (Ovovimpara) rzędów dwa, to jest właściwych workowatych i jednoodchudowych. Tyin więc sposobem podaje rzędów 13 podzielonych na 69 rodzin. Każdy prawie autor z późniejszych, pewne jakieś zmiany wprowadził w szczegółach, a mianowicie w przestawianiu pewnych grup, bo też rzeczywiście tak są liczne podobieństwa i powinowactwa w rozmaitych kierunkach między różnemi skupieniami, iż każdy według własnego zapatrywania się z większą lub mniejszą trafnością różne zmiany zaprowadzać może. Pod względem użyteczności dla człowieka ssące na pierwszy wzgląd zasługują, i można stanowczo powiedzieć, że ród ludzki nie mógłby się bez nich utrzymać czyto w towarzystwo ucywilizowane uorganizowany, czyli też nawet w stanie natury. Użytki z nich są rozliczne: dostarczają one produktów pierwszej ważności, niezbędnych do wyżywienia się rodu ludzkiego, jak również innych najróżnorodniejszych szczegółów, różnych przerobień wymagających, a pomocą swą w różnorodnych pracach i zajęciach nieocenione niosą usługi; trudno nawet wyrzec której kategoryi z tych użytków naznaczyć pierwszeństwo. Zdaje się, że na pierwszy wzgląd powinny zasługiwać produkta żywnościowe na wielką skale ze zwierząt tej gromady ciągnione pod różnemi postaciami, jako to: mięso, nabiał, tłuszcze, galareta i t. p., które przerobione na różne sposoby podstawę prawie naszej żywności stanowią. Nie mniej ważnym przedmiotem jest skóra zwierzęca, dostarczająca futer, materyjału na obuwie, sierci, włosów, i wielu innych szczegółów na najróżnorodniejsze wyroby, bez których człowiek wszystkich stanów obejść się nie może. W przemyśle koniecznemi są czynnikami w zastosowaniu różne zwierzęce produkta, jako środki pomocnicze do wyrobów z królestwa zwierzęcego pochodzących, jako to: kości, krew, kleje, tłuszcze, rogi i inne. W medycynie wiele także szczegółów jest nader skutecznych jak np: galarety, tłuszcze, piżmo, strój bobrowy. Każdy zaś łatwo ocenić potrafi, jak wielką pomocą człowiekowi jest udział w pracach wołu, konia, wielbłąda i psa; jeżeli nie wspomina się już o innych zwierzętach, które na mniejszą skalę Hiosą mu pomoc. Zaprzeczyć jednak nie można że są między niemi zwierzęta wielkie człowiekowi szkody wyrządzające, jak np. zwierzęta drapieżne i ogromna ilość myszowatych; pierwsze bowiem wyniszczają zwierzęta domowe i dzikią pożyteczne, a drugie większy jeszcze uszczerbek powodują w uprawie