1300739740

14 Jerzy Wilkin

Analizując cztery fazy rozwoju sektora publicznego: od końca XVIII wieku do początku XXI wieku, J. Kleer wskazuje na poszerzanie funkcji sektora publicznego i jego rozrost (z lekkim przyhamowaniem tego zjawiska w ostatnich dwóch dekadach). Zadania i sfery funkcjonalne sektora publicznego w ujęciu J. Kleera są następujące [Kleer 2006 s. 139]:

-    czyste dobra publiczne,

-    uniwersalne dobra mieszane,

-    dobra lokalne,

-    globalne dobra publiczne,

-    warstwa urzędnicza,

-    funkcja stabilizacyjna,

-    funkcja alokacyjna,

-    funkcja redystrybucyjna.

Ujmując skrótowo: sektor publiczny ma za zadanie dostarczyć rozszerzającą się gamę dóbr publicznych i lokalnych, utrzymać niezbędną warstwę urzędniczą i realizować trzy funkcje, wynikające przede wszystkim z zawodności rynku: stabilizacyjną, alokacyjną i redystrybucyjną.

Czym jest sfera publiczna, w odróżnieniu od sfery prywatnej? Kiedy człowiek żyje w sferze prywatnej, a kiedy w sferze publicznej? Czy da się ustalić między nimi wyraźne granice? Obie te sfery mają na ogół instytucjonalne wyznaczniki i specyficzne mechanizmy regulacji. Jak wszelkie uwarunkowania instytucjonalne, także i w tej dziedzinie, a zwłaszcza w niej, są one głęboko zakorzenione w tkance kulturowej i tradycji historycznej. Różnorodność kultur sprawia, że zakresy sfery prywatnej i sfery publicznej są też silnie zróżnicowane.

Poszerzanie wolności jednostki idzie na ogól w parze z poszerzaniem sfery prywatnej. W ustrojach demokratycznych niezależność jednostki i przysługujące jej prawa, w tym prawo do własności, są zagwarantowane konstytucyjnie i chronione przez państwo. W ustrojach totalitarnych władza rości sobie prawo do ingerowania w każdą dziedzinę życia politycznego, gospodarczego i społecznego. W takich ustrojach nie ma wyraźnej granicy między sferą prywatną i publiczną. W krajach demokratycznych zakresy sfery publicznej i prywatnej są bardzo zróżnicowane, co wynika z tradycji, a także umowy społecznej i wyboru publicznego. Weźmy kilka przykładów, aby zilustrować tę tezę:

-    Życie rodzinne i prokreacja są powszechnie ostoją prywatności. Instytucja rodziny i jej prawa są chronione, jako ważna domena wolności jednostki. Jednakże społeczeństwo, czyli domena publiczna, zachowuje sobie prawo do ingerencji w sprawy rodziny zarówno w sposób formalny (prawnie usankcjonowany), jak i nieformalny. Z jednej strony może to przybrać formę obowiązku kształcenia dzieci do określonego ich wieku, zakazu używania kar cielesnych czy konieczność dokonania szczepień ochronnych, a z drugiej strony presji społecznej w celu uczestniczenia w życiu religijnym społeczności czy niezasłaniania okien w mieszkaniach.