page0951

943

Sapieżyszki — Sapor

przez Kazimierza Paca, biskupa źmujdzkiego i powtórnie niewiadomo z jakiej przyczyny w r. 1698. Nie wielka ta budowla z cegły na czerwono stawiana, nie ma nic szczególnego w swym kształcie. Wejśc.e główne i wszystkie wnęki są wyckęte w ostrołuk, okna zaś boczne w czterokątnych niżach płaskołuka-mi u góry zakończone, co jednak późniejszemu przerobieniu przypisać należy. Ogólna jednakże postać pozostała w nim ta sama, jak je pierwotny budownik narysował i dla tego choć jest szczupłym, wygląda przecież poważnie. Wnętrze nie ma nic osobliwego pod względem budowy; ołtarze są trzy dosyć dawne, ale miernej roboty. Wielki pięknie odnowiony, w antepedyjach tych ołtarzy są obrazy założeniu kościoła współczesne, ale wcale nie zalecające się pod względem pędzla. Nad ławkami po prawej stronie wisi na łańcuchu, z drzewa wyrobiona głowa jelenia, otoczona wieńczącemi ją aniołami. Prawdziwe znaczenie tej głowy niewiadome. Utrzymuje się tu wprawdzie podanie, że tutejszy obraz Pana Jezusa Nazareńskiego, znajdujący się w wielkim ołtarzu, miał cudownym sposobem na głowie jeleniej Niemnem przypłynąć, ale ta legenda zdaje się być nakręconą do owej głowy, dawniej już w kościele zawieszonej. Podobna bowiem głowa znajduje się także w kościele parafijalnym w Kazimierzu nad Wisłą, gdzie podstawę świecznika stanowi, a przecież podobna legenda do niej nie jest przywiązaną. Kościół w Sapieżyszkach różnym w ciągu swego istnienia ulegał kolejom. Są ślady jego odnowienia w latach 1744 i 63, lecz w r 1812 uległ znowu zniszczeniu, gdy wojska francuzkie na stajnie dla koni go obrócili. Poczem wyrestaurowano go znowu i dobudowano od frontu z drzewa kruchtę, oraz dzwonnicę, co wielce cały gmach szpeci. Największego przecież zniszczenia doznaje kościół ten przez coroczne prawie Niemna wylewy, które w ostatnich mianowicie latach dużo go uszkodziły. Skarbiec tutejszy chociaż nieliczny, ma przecież dosyć starożytną monstrancyją, której jedna częśc, a mianowicie wierzch jest w stylu gotyckim, wieżyczkowaty, środek zaś i podstawa w stylu odrodzenia wyrobine. W podobnym mieszanym stylu jest puszka srebrna pozłacana, na której podstawie wyryte są herby Korab z głoskami A. M. i Jastrzębiec z cyframi A. J., co dowodzi iż pochodzi z daru AIexandra Massalskiego, kasztelana smoleńskiego i żony' jego Apolonii z Jasińskich, dziedziców niegdyś miasteczka. Przed podziałem kraju paratija sa-pieżyska należała do najliczniejszych, składało ją 35 nomenklatur, między któremi znajdowały się i miasteczka. Większa jednak cześć tych realności odpadła w granice cesarstwa. Dobra Sapieżyszki wraz z całą ekonomiją Dobrowolską, niewiadomo jaką koleją od bernardynek przeszły na własność Jana Koncewicza, potem stały się własnością benedyktynów kowieńskich. Rząd pruski suprymując ten zakon, dobra zajął na skarb i Sapieżyszki z imienia tylko miasto, należały do ekonomii Dobrowolskiej, a dopiero w r. 1825 otrzymały na-powrót przywilej na miasteczko. Dziś Sapieżyszki jest jednem z najlichszych w królestwie, liczy ogólnej ludności 526 głów' ma domów 78 samych drewnianych, z których jeden tylko chrześcijański. Jest tu magistrat, a jarmarków odbywa się 6 do roku. W blizkości tego miasteczka ku wschodowi, nad Niemnem, leży wieś Dziewagola, po litewsku Dziewe galas (Koniec bóstwo), która stanowiła niegdyś granice świątyni głównej sapieżyskiej Litwinów przed chrześcijaństwem.    F. M. S.

Saponiflkacyja Ob. Zmydianie.

SapOr, z łacińskiego, przyprawa, przysmak do potrawy, zwyczajny wyraz w staropolskiej kuchni. Rej po swojemu pisze: „Owe rozmaite przysmaki, co je sapory zowią, a prawie sapory, bo chłoa po nich sapi, ożarłszy