Magazyn6R001

502

POLSKA

rodzaju współpracy ze stronnictwami sejmowej lewicy, reprezentowany był przez Kazimierza Bartla, drugi zaś, dążący do usunięcia dotychczasowych stronnictw politycznych od wszelkiego wpływu na sprawy państwowe, nazwany był „grupą pułkowników". Początkowo przewagę miał kierunek pierwszy; u steru pozostawał gabinet Kazimierza Bartla (15. V.—30. IX. 1926, 27. VI. 1928—13. IV. 1929 i 29. XII. 1929— 17. III. 1930, a również w okresie premje-rostwa marszałka Piłsudskiego (2. X. 1926 do 27. VI. 1928) Kazimierz Bartel sprawował funkcje wicepremjera. Zaostrzenie stosunków z trzecim sejmem po wyborach z marca 1928 wzmocniło „grupę pułkowników"; 14. IV. 1929 mianowany został pierwszy „gabinet pułkownikowski" pod przewodnictwem Kazimierza Świtalskiego; było to w okresie sprawy wytoczonej ministrowi Czechowiczowi. Kierunek „pułkownikowski" zdobył na dłuższy czas zdecydowaną przewagę z wiosną 1930. 29. III. tego roku mianowany został prezesem ministrów prezes Bezpartyjnego Bloku Walery Sławek. Stronnictwa lewicowe postanowiły wówczas podjąć ostrą walkę z rządem. Na dzień 29. VI. 1930 zwołany został do Krakowa kongres stronnictw lewicowych i centrowych, na którym po ostrych przemówieniach opozycyjnych uchwalono rezolucję stwierdzającą, że „wobec rządu zamachu społeczeństwo będzie wolne od jakichkolwiek obowiązków, a zobowiązania wobec zagranicy nielegalnego rządu, nie będą uznane przez Rzeczpospolitą". Rezolucja, przypisująca rządowi zamiary dokonania nielegalnego zamachu, kończyła się poniższym zwrotem: „Prezydent Rzeczypospolitej, niepomny swej przysięgi, stanął otwarcie po stronie dyktatury... winien ze stanowiska Prezydenta Rzeczypospolitej ustąpić". Prezes ministrów Sławek zapowiedział ostre kroki wobec uczestników kongresu krakowskiego i wezwał społeczeństwo do niewcią-gania osoby Prezydenta Rzeczypospolitej do dyskusyj i polemik. Zdecydowane kroki nastąpiły z końcem lata, 25. VIII. 1930 marszałek Piłsudski stanął osobiście na czele rządu. 30. VIII. 1930 zostały rozwiązane sejm i senat, a wybory naznaczone na 16. XI. do sejmu i 23. XI. do senatu. 9. IX. aresztowano kilkunastu posłów, pomiędzy innymi Wincentego Witosa, osadzono ich w więzieniu wojskowem w Brześciu nad Bugiem i poddano bardzo surowemu i ostremu regulaminowi. Agitacja wyborcza Bezpartyjnego Bloku prowadzona z wielką energją, skierowana była głównie przeciwko stronnictwom lewicowym. Wybory dały rządowi zwycięstwo. Bezpartyjny Blok uzyskał 247 mandatów do sejmu, a 75 do senatu, na siłach wzmogło się również Stronnictwo Narodowe, zdobywając 62 mandaty do sejmu i 12 do senatu, straciły natomiast na sile stronnictwa centrowe, które weszły do parlamentu w mniejszej liczbie — Chrześcijańska Demokracja (15 i 3), Narodowa Partja Robotnicza (10 i 3) i Piast (15 i 2), a zwłaszcza stronnictwa lewicowe: Wyzwolenie (15 i 4), Stronnictwo Chłopskie (18), Polska Partja Socjalistyczna (24 i 5); w zmniejszonym również składzie weszły mniejszości narodowe (33 i 7). Rząd zdobył więc bezwzględną większość, ułatwiającą mu pracę.

Po przeprowadzeniu wyborów marszałek Piłsudski złożył 4. XII. 1930 prezesurę gabinetu. Od tego czasu zacieśnił marszałek zakres swej działalności do spraw obrony Państwa i polityki zagranicznej, mniej uwagi poświęcając sprawom wewnętrznym. Od tego czasu również marszałek przestał występować publicznie, wygłaszać przemówienia i udzielać częstych dawniej wywiadów. Rządy sprawowane były przez przedstawicieli różnych odłamów t. zw. „grupy pułkownikowskiej". Były to gabinety Walerego Sławka (4. XII. 1930—26. V. 1931), Aleksandra Pry stora (27. V. 1931—9. V. 1933), Janusza Jędrzejewicza (10. V. 1933 do 13. V. 1934), Leona Kozłowskiego (15. V. 1934—28. III. 1935) i Walerego Sławka (28. III. 1935—12. X. 1935). Każdy z tych gabinetów pracował, mając do rozwiązania inne zagadnienia, wysuwające się na czoło polityki Państwa. Drugi gabinet Walerego Sławka zakończył okres wyborczy i zainaugurował okres ścisłej współpracy pomiędzy rządem a większością sejmową. Gabinet Aleksandra Prystora, w którym tekę ministra skarbu piastowali Jan Piłsudski (27. V. 1931—5. IX. 1932) i Władysław Zawadzki (od 5. IX. 1932), musiał stawić czoło groźnemu kryzysowi gospodarczemu, który po latach dobrej konjunktury, ogarnął Polskę. Rząd zwalczał kryzys, wprowadzając daleko posunięte oszczędności i stosując politykę deflacji. Następne gabinety miały zadania głównie polityczne, a najcięższe z nich przypadło trzeciemu ga-