Magazyn6Q801

500

POLSKA

stwierdził, że „wobec wytworzonej sytuacji, uniemożliwiającej mi sprawowanie urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej w zgodzie ze złożoną przezemnie przysięgą, zrzekam się tego urzędu i zgodnie z art. 40 Konstytucji przekazuję Panu Marszałkowi Sejmu uprawnienia Prezydenta Rzeczypospolitej". Marszałek Piłsudski, pragnąc powrócić jak najprędzej na drogę prawa, uznał zgodnie z przepisami konstytucji marszałka sejmu Głową Państwa. W porozumieniu z marszałkiem Piłsudskim marszałek sejmu mianował 15 maja pod przewodnictwem Kazimierza Bartla nowy gabinet, w którym Piłsudski objął tekę ministra spraw wojskowych. Natychmiast wydany został nowy dekret, nakazujący wstrzymanie wszelkich działań wojennych.

Przewrót był formalnie zakończony; podkreślały to słowa rozkazu do armji, wydanego 22. V. przez Piłsudskiego: „...I gdy dokoła nas wre kłótnia i zawiść partyjna, gdy dygoce nienawiść i rozpala się niechęć dzielnicowa, trudno, by żołnierz był spokojny A jednak chcę być pewny, że nie kto inny, jak żołnierz polski pierwszy się ocknie, pierwszy do zgody i braterstwa stanie. Niech przeto nie myśli wróg żaden czy nieprzyjaciel, że ziemię naszą znaleźć może bezbronną. Staniemy, jak zawsze, jeden obok drugiego, by dać za ojczyznę życie, a wspomnienie o bojach majowych w Warszawie, o tych walkach, któreśmy ze sobą stoczyli, nie dzielić, lecz łączyć nas wtedy z sobą będzie, jak wspomnienie gwałtownej sprzeczki między kochającymi swą rodzinę braćmi... Niech Bóg, nad grzechami litościwy, nam odpuści i rękę karzącą odwróci, a my stańmy do naszej pracy, która ziemię naszą wzmacnia i odradza".

Zadaniem Rataja, jako tymczasowej Głowy Państwa, i rządu Bartla było zlikwidowanie przejściowego stanu rzeczy przez dokonanie wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej. Zgromadzenie Narodowe zwołano na dzień 31. V. Wysunięte zostały dwie tylko kandydatury Józefa Piłsudskiego jako kandydata lewicy i wojewody poznańskiego Adolfa hr. Bnińskiego jako kandydata Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. Wiadomo było, że Bniński nie zdoła skupić większości, ale kandydatura jego miała charakter czysto demonstracyjny, ponieważ Wielkopolska odniosła się najbardziej opornie wobec dokonanego przewrotu.

Prezydentem wybrany został Piłsudski większością 292 głosów przeciwko 193, które padły na Bnińskiego. Piłsudski wszakże wyboru nie przyjął, oświadczając, „że nie potrafi żyć bez pracy bezpośredniej, gdy istniejąca konstytucja od prezydenta taką właśnie pracę odsuwa i oddala". Wybór potraktował jako zalegalizowanie przez Zgromadzenie Narodowe dokonanego przez siebie zamachu. „Po raz drugi w mem życiu — pisał do marszałka sejmu — mam w ten sposób zalegalizowanie moich czynności i prac historycznych". 1. VI odbyło się drugie posiedzenie Zgromadzenia Narodowego, na którem wybrany został prezydentem w drugiem głosowaniu, wysunięty przez marszałka Piłsudskiego, Ignacy Mościcki większością 281 głosów przeciwko 200, które padły na Adolfa Bnińskiego.

14. Rozwój stosunków wewnętrznych po przewrocie majowym. Za jedno z najważniejszych zadań państwowych uznano zmianę konstytucji. Nie przystępując narazie do zmian zasadniczych rząd w uchwalonym 16. VI. 1926 przez radę ministrów projekcie zmierzał do wzmocnienia władzy wykonawczej i usprawnienia pracy sejmu. Po pewnych zmianach i uzupełnieniach projekt rządowy został uchwalony 2. VIII. 1926 większością 246 głosów przeciw 95. Przeciw ustawie głosowała Polska Partja Socjalistyczna, Niezależna Partja Chłopska, mniejszości narodowe i komuniści. Ustawa z 2. VIII. stanowiła, że prawo rozwiązywania sejmu i senatu przysługuje jedynie Prezydentowi Rzeczypospolitej, co usuwało przepis art. 26 konstytucji marcowej, stanowiący, że sejm może się rozwiązać własną uchwałą; prezydent otrzymał prawo wydawania dekretów z mocą ustawy w czasie przerwy między kadencjami ciał prawodawczych oraz na mocy pełnomocnictw; okres pięciu miesięcy określono jako termin maksymalny dla uchwalenia budżetu przez izby.

Chociaż ustawa z 2. VIII. 1926 nie wnosiła do konstytucji zmian zasadniczych, w życiu państwowem zaznaczyła się w okresie pomajowym zdecydowana przewaga władzy wykonawczej. Sejm, w którym zasiadało zaledwie kilku posłów bezwzględnie rządowi oddanych, zdobywał się niejednokrotnie na posunięcia opozycyjne, ale istotnego wpływu na rządy nie posiadał. Zarazem Piłsudski, którego w dziele prze-