page0953

945

Stagemann — StaLl

gernann podczas wojen 1813, 14 i 15 roku; poezyje wydał p. t.: historische Erinnerungen in lyrischen Gedichten i Sonette (do żony), wszystkie zaś celują formą mistrzowską, siłą albo rzewnem uczuciem    F. H. L.

Stagyra, Stagira, miasto w Macedonii, między Amphipolis i Akanthos, w pobliżu góry Athos, sławne jako miejsce urodzenia filozofa Arystotelesa, ktcry od niego częstokroć nazywa się Stagyritą.    F. II. L.

StagnelillS (Eryk Jan), szwedzki poeta, urodzony r. 1793 w Kalmar, gdzie ojciec jego był biskupem, uczył się w Lund i Upsali, poczem pracował w królewskiej kancellaryi. Od najpierwszej młodości czerpał naukę z książek swego ojca, który kierując głównie jego wychowaniem, z podziwem przyjmował pierwsze próby talentu syna. Naukę tożsamości (Identitatslenre) Schellinga w dziwny sposób usiłował on stopić z mystyczną nauką gnostyków. Daleki od zabaw towarzyskiego życia, w sobie zamknięty i ponury, lubo nie umiejący hamować namiętności, wcześnie podkopał swoje zdrowie. Dla przytłumienia dręczących go cierpień fizycznych i podniecenia zwątlałego ducha, szukał osłody w rozpalających napojach, co przyspieszyło zupełne rozstrojenie umysłu. W takim stanie Stagnelius zmarł w 1823 r. W 1817 r. akademijr. szwedzka uwieńczyła bohaterski jego poemat: Włodzimierz Wielki. Poezyje LHje Saronu i Bachantki w całej pełni talent jego okazały. Dramatyczny utwór Męczennicy, znany w niemieckim przekładzie Clarus’a (Ratyzbona, 1833), możnaby raczej nazwać tragedyją chrześcijanską. Do najsłabszych prac Stagnelius’a należą poezyje epiczne, z tragedyi zaś, żadna nie da się zastosować do sceny. Najdokładniejszy wykończeniem jest jego dramatyczny utwór Rycerstwo. Za życia wydał swoje Poezyje, po jego zaś śmierci staraniem Haimnerskolda wydane Pisma Stagnelius^a (Sztokholm, 1851, 1852, t. 2), najlepiej dają poznać tego poetę. Pełna ognia fantazyja, obok melodyjnego wiersza, stanowi główną cechę jego talentu. Przekład niemiecki dzieł Strgnelms^i uskutecznił Kannegiesser (Lipsk, 1851, t. 6).

Stahl (Jerzy Ernest), znakomity chemik i lekarz, urodził się w Ansbach 1660 r. Nauk słuchał w Jenie, w r. 1687 został lekarzem nadwornym księcia Wejmarskiego, w r. 1694 professorem medycyny w uniwersytecie w Halli, 1716 r. lekarzem przybocznym króla pruskiego, umarł w Berlinie 1734 roku. W czasach jego massę doświadczeń chemicznych znakomicie pracami swemi rozszerzyli: van Ilelmont, Homberg, Kunkel, Boyle, Hooke, Becher i inni, lecz w ogromie tych wiadomości panowała 'nieprzenikniona ciemność, którą dopiero Stahl rozproszył i na miejsce jej postawił światło, dozwalające dalej w tej nauce postępować. Teoryja przez niego zbudowana, powszechnie przyjęta, utrzymała się aż do Lavoisier’a, polegająca na wprowadzeniu flogistonu, t. j. pierwiastku, który łącząc się z eiałanw, czyni je lzejszemi i w czasie palenia ulatnia się. Według teoryi Stahł’a, wszystkie metalle uważane były za związki tego, co obecnie nazywamy ich tlenkami, z flogistonem, a uwalnianie się ich od flogistonu (deflogistonizowanie) znaczyło, to samo, co obecnie łączenie się z tlenem, czyli utlenianie. Chociaż jednostronną teoryją swoją Stahl uczynił jeszcze jednostronniejszą, pominąwszy działanie pierwiastków powietrza na ciała, przecież niewielu jest mężów, którzyby tyle co Stahl przyczynili się do postępów chemii. Odkrył wiele własności alkalijów, ziem alkalicznych i kwasów i nadał chemii postać nauki. Głownem dziełem jego jest: Experimenta et ob-servat^;ones chemicae (Berlin, 1731). Stał się słynnym w medycy«te jako przeciwnik Hoffmann’a i z nauki o wpływach psychicznych! ^rownem jego

ENCYKŁOPEDYJA TOM XXII*.    60

0