0114

II. 14. 15.

BOLESŁAW II SZCZODRY (ż. X. N.); WŁO DZIŚ ŁAW I HERMAN.

99

Gdy zaś śmierć Mieszka zapisał Długosz^{1 2}) pod r. 1066, przeto rok 1067 mógł mu się snadno nasunąć jako przypuszczalna data zaślubin Bolesława. Bez poparcia jest data ślubu 1065 r.. podana przez Tatyszezewa -).

Również i data śmierci rzekomej Wiaczesławy, zapisana przez Długosza³) pod dniem 11 marca 1089 r., nie ma uzasadnienia w źródłach. Jak niżej okażemy, Długosz, określając te datę, powikłał się w sprze-nośei, a (akt, że jej wtedy, a nie kiedyindziej umierać każe, da się uzasadnić podłożeniem motywów poetyckich pod jego opowieść, t. j. chęcią wykazania sprawiedliwych zarządzeń Opatrzności, z której woli zbrodnia popełniona przez Szczodrego na biskupie krakowskim, zmazana być musiała ekspiacyą całej rodziny zabójcy (II. 19.). I tu więc przekaz Długosza nie posiada znamion wiarogodności. Zona Bolesława, jeżeli żyła w czasie jego wygnania, podzieliła z nim niewątpliwie los, jaki go spotkał, podobnie jak i syn Mieszko. Do Polski byłaby mogła wrócić chyba razem z Mieszkiem w r. 1086, ale o tem źródła nie wspominają, choć losami Mieszka i jego powrotem szczegółowo się zajmują. Milczenie to nie jest więc może tylko przypadkowem.

15. Włodzisław I Herman.

Słowiańskie imię tego księcia, pojawiające się tu po raz pierwszy w rodzie Piastów, jak nie mniej wszystkich jego późniejszych imienników, miało brzmieć, według utartego dziś powszechnie mniemania, Władysław . Mniemanie to jest błędnem, a forma anachroniczną. Wprawdzie nawet w starszych zapiskach histo-ryografii naszej, a także już w dokumentach z XIII w., używano łacińskiej formy Wladislaus \ nie może ona jednak w niezem przesądzać o brzmieniu formy polskiej, że tu, dla porównania, zwrócimy tylko uwagę na formę łać. Wladislavia i poi. Włodzisław, Włocław(ek), łać. Wrati&lavia ¹ poi. Wrocław. Temat, z którego imię to urobione, brzmiał: włod (stąd włodyka, włodarz). W dawniejszych dokumentach, z początku XIII w., obok wspomnianej już formy łacińskiej Wladislaus, występuje jeszcze bardzo często, Wlodizlaus, Wlodislaus, Wlodislmus, Wlo-dezlaus ^{4 5}), czasem także Wolodezlaus ~^a) albo Wolodizlaus ⁶); w owym czasie formę tę, nawet w łacińskich dokumentach, można uważać za prawidłową, a drugą, Wladislaus, tylko za wyjątkową. Nawet jeszcze Łokietek (koniec XIII i początek XIV w.) używa w dokumentach łacińskich od czasu do czasu te.j samej formy pierwotnej: Wlodizlaus ⁷) lub Woldislamis ^{8 9}), lubo już tylko wyjątkowo. Niektóre starsze roczniki, jak n. p. Rocz. Kamień.piszą także: Wlodizlaus. Nazwa miejscowa Włodzisław, Włocław(ek), która się w nieskażonej czystości utrzymała do naszych czasów, a której początek dało niewątpliwie imię osobowe, wskazuje, że to imię brzmieć musiało: Włodzisław. W ruskich źródłach, że tu wymienimy tylko Latop. Hipac.¹⁰), książęta i królowie polscy, tudzież bojarzy ruscy tego imienia nazywani są stale Wołodgsław, nie Władysław. Analogiczne, z tego samego tematu co Włodzisław urobione imię osobowe ruskie, brzmi zawsze Włodzimierz (Wołodymir, nie Wła-dyniir). Ponad wszelką wątpliwość rozstrzygają tę sprawę zabytki języka polskiego jeszcze z w. XV i samych początków XVI. Świętosław¹¹) nazywa Jagiełłę stale Włodzisławem; Kod. Wiślicya¹²) tak samo; Kod. Dzik. (z pocz. XVI w.)¹³) jeszcze przeważnie Włodzisławem, lubo już wyjątkowo także Władzisławem^u). Tej ostatniej formy używa jeszcze stale Chwalczewski¹⁵); dopiero Bielski¹⁶) wprowadza po raz pierwszy formę Władysław, która odtąd stale w języku naszym pozostała. Dla całych wieków średnich jest ona jednakowoż nieodpowiednią, a jedynie uzasadnioną może być tylko forma: Włodzisław.

Obok imienia słowiańskiego nosi niniejszy Włodzisław. także i drugie, zachodnie: Herman. .Już Rocz. kap. krak.^1T) nazywa go Wladislaus cognominatus Hermanus i Hermanus cognominałus Wladislaus. a zapiski

1

llist. Pol. I. 3111. — 2) Ist. Ross. III. 119. — 3) Hist. Pol. 1. 401. — 4) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 06. 69. 95.

2

138. 141. 145. 147. 168. 181. 192. 194. 202. 205. 218. Prócz tego w kilkunastu dyplomatach uznanych dziś za podejrzane lub

3

podrobione, które jednak formę imienia przejąć mogły z autentycznych wzorów, jako to: ibid. I. nr. 77. 79. 87. 116. 119. 121.

4

148 149. 152. 219. — •>) Ibid. 1.    nr. 154. — 6) Ibid. I. nr. 183. — <) Ibid.    I. nr. 581; II.    nr. 800. 1049.    — ⁸) Ibid. II. nr.

5

976. — i') Mon. Pol. II. 778. —    H>) Str. 176. 182. 224. 225. 227—229. 268.    360. 365. 376.    380. 384. 388.    481. 484. 491. 503.

6

506. 509. 511. 527. 534. 581. 582.    614. 615. — H) Lelewel. Księgi ustaw    poi. i mazow.    126. 127. 175.    — >2) Wójcicki,

7

Statuta poi. króla Kazim. 67. 76. 86. 95. 99. 100. — 13) Piekosiński. Kodeks Dzików. 107. 124. 125. 142. — 14) Ibid. 131.

8

142. — 15) Kron. poi. wyd. Galęzowskiego w Zbiorze pis. poi. IX. 53. 67. 97. 99. 101. 103 — 117 i t. d. — !*•) Kron. poi.

9

wyd 1597, 86 i n. — 1") Mon. Pol. II. 796.