scandjvutmp13401

268

z natury pod władzę rodziców lub opiekunów. Solon nawet w Atenach, Romulus w Rzymie nadali rodzicom prawo nad życiem i śmiercią dzieci; to? samo było u Persów; chociaż Arystoteles zwyczaj (en nazywa tyraństweui. Podobny obyczaj istniał u wielu innych narodów słynących z doskonalszego prawodawstwa.

Z jakiego?, to innego tytułu, powiedzą publicyści, moglibyśmy mieć prawo do panowania nad zwierzętami, gdyby go nam nie nadawała natura obdarzając nas większą pojęlnością i zręcznością, jako wyraźnych panów, rządzić mających ws/.elkiem stworzeniem? Jeżeli panowanie nasze jest słuszne, godziwe, jeżeli odwieczny porządek wymagał, aby słabsi i nieudolniejsi na umyśle, oddawali się pod opiekę zdolniejszym, rozsądniejszym, swym naturalnym opiekunom , kobieta mężczyźnie, miody starszemu wiekiem, tak samo Murzyn mniej od białego*zdolny, powinien mu ulegać, podobnie jak koń lub wół, które pomimo siłę ciała, są uaturalnemi poddaneini człowieka: tak chciało przeznaczenie (I).

Azali nie sama natura ścieśniając, jakieśmy uważali wyżej, czaszkę Murzyna i Indyjanina. podaje rozum tych ludów pod panowanie rozumnych ras białych, których większy jest mózg i dzielniejsze władze umysłowe? Czy kto uwierzy, ze gdyby nie ta różnica w składzie organicznym, ?e mówię, naród wynoszący przeszło dwieście milijonów ludzi, Chińczycy, byliby się łatwo poddalj garstce Tatarów, i czy mogliby Europejczycy rozszerzyć swoje panowanie nad resztą świata, jak to się im zupełnie udało, juz to w indyjach, juz w Afryce lub Ameryce?

Albo? nie widzimy tak?e, ze pomiędzy wielu zwierzętami, samce mają władzę nad samicami i dziećmi? A nadto, czy w wielu małych rzeczachpospolitych owadzich nie znajdujemy ?ołnierzy, obrońców, a razem panów, jako to u termitów (tennes fatalit) i mrówek amazonek, których nam Huber opisał zwycięztwa i podboje? Azali mnodzy iloci czyli ich wojenni jeńcy nie bywają wskazani, aby żywili swych panów, aby im stawiali budynki, i ?eby się zajmowali wychowaniem ich potomstwa? Natura więc dozwala albo raczej ustanawia

(1) Rzecz godna uwagi, ze psy murzyńskie, na wyspach Francuzkiej i Bourbon, stosują sie także do ich charakteru i ulegają psom Europejczyków. (Voyage. par un officier du roi).