page0043

Płazy bezogonowe: Żaby. 21

cych (Discodactyla) o palcach opatrzonych na końcach gałkowatemi lub krążkowatemi przylgami.

A. Ostropalce (Oxydactyla).

1 Rodzina. Żaby (Ranidae).

Ciało smukłe, skóra gładka lub co najwyżej usiana zrzadka drobnemi brodawkami; tylne nogi bardzo długie, o palcach spiętych błoną. Źrenica pozioma, okrągła-wa; błona bębenkowa widoczna. Gruczołów zausznych niema; u samców zwykłe kuliste pęcherze dźwiękowe za uszami. Zęby na kościach podniebiennych i na górnych szczękach; język wąski i długi, tylny jego koniec wolny i rozwidlony: żabi wyrzuca go z pyszczka jak klapkę na muchy i łapie nim w ten sposób owady. Przeszło 200 gatunków, przeważnie zwrotnikowych; w Europie śród. i u nas 4 następujące:

Tab. 10 fig. 1. Żaba płowa (Rana temporaria s. fusca), wielkości średniej (8 — 9 cm), z szeroko rozstawionemi oczami i krótkim zaokrąglonym pyskiem; na skroniach wyraźna duża ciemna plama. Ubarwienie grzbietu zmienne, przeważnie żółto-brunatne w ciemne plamy; pręgi podłużne, na bokach grzbietu niezupełnie wyraźne; brzuch na jaśniej szem tle w czerwono-brunatne plamy. Błona między palcami nóg tylnych zupełna. Samiec z pęcherzami dźwięko-wemi, niewidocznemi nazewnątrz; ma głos mniej dźwięczny i mniej donośny od żaby wodnej. Jest to najpospolitsza żaba nasza i wogóle europejska. Przebywa w miejscowościach wilgotnych: po łąkach i lasach; do wody na dłużej wchodzi tylko na składanie skrzeku, stąd zowią ją także lądową. Karmi się owadami, robakami i mięczakami; pożyteczna; zimuje na lądzie: pod mchem, kamieniami i t. p.

Tab. 10 fig. 2. Żaba ostronosa cz. moczarowa (Rana oxyrrhina s. aryalis), znacznie mniejsza (do 6 cm), z oczami bardziej zbliżonemi ku sobie i wydłużonym, śpiczastym pyszczkiem; przez oko i skroń brunatna smuga. Ubarwienie grzbietu podobne do poprzedniej, ale 3 jasne pręgi podłużne wyraźniejsze: brzuch żółtawo-biały bez plam. Błona między palcami nóg tylnych cienka i niezupełna. Pęcherze dźwiękowe samców niewidoczne nazewnątrz. Obyczaje jak poprzedniej. Właściwa jest głównie Eur. wschód.; u nas znajduje się prawie w całym kraju, zwłaszcza w miejscach moczarowatych, ale jest wszędzie nieliczna.

Tab. 10 fig. 3. Żaba wodna czyli zielona (Rana esculenta), największa z krajowych (dł. 8 — 11 cm) o oczach również zbliżonych, pyszczku dość długim, ale zaokrąglonym na końcu; bez ciemnej plamy na skroniach. Grzbiet zielony w ciemne plamy, z 3 żółto-białemi pręgami podłużnemi; brzuch biały w ciemne plamy (u samca bez plam). Błona między palcami nóg tylnych zupełna i gruba. Pęcherze dźwiękowe samców widoczne nazewnątrz za kątem pyszczka; posiada najdonośniej-szy i najdźwięczniejszy głos ze wszystkich. Trzyma się w pobliżu wody i wchodzi do niej za lada niebezpieczeństwem. Skacze i pływa lepiej od obu poprzednich. Oprócz owadów i ślimaków jada także małe rybki i kijanki. Zimuje zagrzebana w mule na dnie wody. Pospolita u nas i w całej Europie narówni z płową. Dostarcza jadalnych udek.

Tab. 10 fig. 4. Żaba zwinka cz. rącza (Rana agilis), wielkości pośredniej między ostronosą a płową (dł. 6—8 cm), o oczach zbliżonych, pyszczku długim, ale zaokrąglonym; z wyraźną ciemną plamą na skroni i bardzo dużą błoną bębenkową (większą niż u innych gatunków). Grzbiet żólto-lub czerwonawo-szary (na tablicy zrobiono go zbyt jednostajnie zielonym) z 3 wyraźnemi jaśniejszemi pręgami; brzuch biały lub żółtawy, bez plam. Bardzo długie tylne odnóża, półtora raza dłuższe od tułowia; dzięki czemu żaba ta przewyższa zdolnością do skoków inne nasze. Błona między palcami cienka i niezupełna. Samce nie mają wcale pęcherzów dźwiękowych, nie są jednak zupełnie pozbawione głosu. Obyczaje jak płowej; wła-