page0041

Płazy. 19

z oba stron i wówczas zagłębienia między kręgami wypełnione są płytką chrząstkową, odpowiadającą szczątkom tak zwanej wyzigi czyli struny grzbietowej ryb. Żeber nie bywa wcale albo są one bardzo krótkie. Mostek łączy się jedynie z pasem barkowym i bywa zupełnie chrząstkowy (u ogoniastych) lub częściowo skostniały (u bezogo-nowych).

Odnóża (zwykle 2 pary) składają się ze wszystkich typowych części. Pas barkowy jest częściowo chrząstkowaty; w skład jego wchodzą kości krucze, podobnie jak u gadów, miednica skostniała i zamknięta u dołu. Palce nie mają nigdy pazurów.

System nerwowy słabiej rozwinięty niż u gadów; rdzeń pacierzowy tak samo przeważa masą nad mózgiem.

Z narządów zmysłów najlepiej rozwinięte wzrok i węch. Oczy zwykle z 2 powiekami; zewnętrznego ucha nie bywa nigdy; nozdrza parzyste, zwykle zamykane klapkami; smak bardzo słaby (płazy nie żują pokarmu). Narządem dotyku jest miękka, naga skóra, obficie unerwiona.

Jama ciała bez przepony, podobnie jak u gadów.

Narządy odżywiania zaczynają się szerokim pyskiem, który zazwyczaj uzbrojony jest zębami, osadzonemi, podobnie jak u gadów, nie tylko na kościach szczękowych ale i na innych. Zęby są tak samo małe, stożkowate, z końcem skierowanym ku tyłowi; służą również tylko do przytrzymywania zdobyczy, a nie do jej rozdrabniania; żaden płaz nie kąsa. Język mięsisty, zwykłe całkowicie przyrośnięty do dna jamy gębowej i niewysuwalny; niektóre (żaby) mają język przyrośnięty tylko zprzodu, z wolnym rozdwojonym tylnym końcem. Przewód pokarmowy ze wszystkiemi typowemi częściami, otwiera się do steku. Wątrobę posiadają wszystkie płazy; ślinianek nie miewają wcale.

Narządy oddychania są trojakie: 1) naga wilgotna skóra, 2) skrzeła i 3) płuca. Oddychanie skórne odgrywa ważną rolę zwłaszcza u żab. Oddychanie skrzelami właściwe jest wszystkim płazom zamłodu, przyczem niektóre (płazy skrzelodyszne) zachowują skrzela przez całe życie. Płucami oddychają wszystkie płazy w stanie dorosłym (nawet i te, które zachowują skrzela). Skrzela w liczbie 3, rzadziej 4 par leżą z obu stron szyi i mają postać pierzastych lub gałęzistych nitkowatych fałdów skórnych, obficie użytkowanych. Tchawica krótka, tak że oskrzela zaczynają się tuż przy krtani. W krtani u płazów bezogonowych znajdują się

Ryc. 10. Przeobrażenia żaby: a —cl — rozwój z jajka, e—h—kijanki w ciągu pierwszego dnia po wykluciu się, i Tc—kijanki nieco starsze z 1 parą nóg, /—z 2 parami, m—z zanikającym ogonem, n—młoda żabka zupełnie wykształcona.

zawsze struny głosowe; do wzmacniania głosu służą pęcherze dźwiękowe, będące wypukliną tylnych części jamy gębowej; właściwe są one tylko samcom.

Narządy krążenia: tak samo jak u gadów tylko przedsionki serca są zupełnie rozdzielone; krążenie krwi jest tak samo podwójne. Krew o temperaturze zmiennej (zmienno-ciepłe). Odbywają sen zimowy.

Nerki parzyste, wydłużone, z prze-