page0029

25

lił porządek planet wówczas znanych (najbliżej słońca Merkury, potem Wenus, Ziema, Mars, Jowisz, Saturn); 5° że planety obiegają w ruchach kołowych około słońca; są jednak ślady, że Kopernik już uznawał ruch eliptyczny za odpowiedniejszy.

Twierdzenia Kopernika powoli zyskiwały prawo obywatelstwa w nauce; wszak jeszcze Tycho de Brahe (XVI w.) bronił systemu ptolomejskiego sądząc, że podług systemu Kopernika musiałyby planety być za nadto odległe od ziemi. Braki systemu Kopernika w znacznej mierze usunął Kepler przez swe trzy prawa: 1° droga każdej planety jest elipsą, której jedno ognisko zajmuje słońce; 2° pola wycinków, zakreślone przez promień wodzący planety od słońca, są proporcyonalne do czasów, potrzebnych na ich przebieżenie; 3° kwadraty czasów obiegu planet są proporcyonalne do trzecich potęg ich odległości średnich od słońca^l).

Pozostawała jednak w systemie Kopernika luka bardzo znaczna. N>e odpowiedziano bowiem na pytanie, co sprawia, że planety, obiegające około słońca, nie spadną na nie lub nie odlatują od niego, lecz w stałych odstępach około niego krążą. Dopiero Newton (1643 — 1727), rozważając ruchy księżyca około ziemi, odkrył ową przyczynę w fakcie wzajemnego przyciągania się ciał; fakt ten ujął on w dwa prawa: 1° przyciąganie ciał jest wprost proporcyonalne do ich mas; 2° siła przyciągania jest odwrotnie proporcyonalna do kwadratu odległości. Nadto przez wykrycie zasadniczych praw Dynamiki (prawa bezwładności, prawa działania sił, prawa wzajemności sił) umożliwił Newton zbudowanie całkowitej matematycznej teoryi ruchu brył niebieskich czyli astronomię teoretyczną układu słonecznego ²).

Kiedy już lepiej zrozumiano, jaka jest natura układu słonecznego, pozostawało zbadać go wszechstronnie, a to zadanie ułatwiały mnożące się obserwatorya. W tym względzie zyskali sobie zasługę bardzo wielką: Jan Flamsteed (f 1719), Halley (-{- 1742), Lacaille (f 1762), Cassini, Bradley (-f 1762), Maskelyne

Por Newcomb-Engelmanns: Populare Astronomie. III Autl. Leipzig 1905. str. 1—77; Jędrzejewicz Kosmografia j w. str. 179 nast.

²) Por. jego dzieło : Philosophiae naturalis principia mathema-tica 1686.

http://rcin.org.pl