scandjvutmpd01

6

powinien w przyzwoitej odległości tak od waryjacyi jako tćż od głupoty; pierwsza bowiem jest zbytkiem, druga brakiem czucia i myślenia. Zwierzęta ograniczone i niezmienne mając pojęcie nie wpadają w ostateczności ani manii, ani głupoty; raczej zbliżają się do drugićj jak do pierwszej! Przeciwnie człowiek Im wyższym bywa obdarzony genijuszem, tern zdolniejszym się okazuje do posunięcia się do wielkiej i nieuleczonej manii, do nadzwyczajnej głupoty; mierne zaś umysły nie bywają ani mądre, ani głupie. Genijusz jest owym gwałtownym stanem duszy, ktOry wznosząc się do najwyższych granic pojęcia ludzkiego, ogarnia i rozważa razem całą jego wielkość i małość. Gdyby człowiek nie miał możności być waryjatem ani głupim, nie mógłby tein samem być rozsądnym, czyli zajmować środka między temi ostatecznościami. Przywróci się tę równowagę maniakom , przydając im głupstwa, a uleczy się głupstwo niedołężnych , gdy na przeciwną szalę ich wagi przyda się odpowiednią ilość maniackiego szału. I tak, np. umiarkowane użycie wina lub spirytusowych napojów nadaje więcćj żywości, drażliwości zimnemu, ociężałemu, tępemu pojęciu głupich; kiedy tymczasem chodząc i miarkując zbyt rozogniony umysł waiyjalów, przydając do niego, iż tak powiem, nikczemności, uspasabia się go do zdrowego rozsądku.

Nasze ciało, czyli raczćj nasz układ nerwowy przyrównaćby można do muzycznego instrumentu, który, gdy dobrze zostanie nastrojony, wydaje dźwięki odpowiadające doskonale uderzającym je zewnętrznym przedmiotom; lecz jeżeli nasze organy, jeżeli jeden lub w ięcej zmysłów, nie są z sobą zgodne, mięszają liarmoniją, która rozum stanowi. Stąd to owe szczupłe, nerwiste lub zbyt czułe temperamenty, owe źle ustosowane ciała, jako to hypokon-dryków, hysteryczek, i t. d. podlegają szałów i, podobnie jak nieró-wnie naciągnione struny, i pod najbieglejszemi palcami nic wydadzą zgodnych tonów. Tylko więc zgodne wrażenia stanowić mogą rozsądek , i w zdrowem tylko ciele dusza czerpa zdrowe myśli. Jak zdrowie ciała wynika ze zgody, przyzwoitego stosunku naszych funkcyj i działań organów', tak zdrowie duszy zależy od zgodności i przyzwoitej miary uczuć serca. Takim jest instynkt u zwierząt, a u ludzi rozum.