scandjvutmp7001

105

nowy nadały popęd cywilizacji ludów, które aż do owego czasu, tak w północnej Europie jako tćż w Azyi i Afryce , w barbarzyństwie jeszcze były pogrążone.

Nareszcie zbliżyła się era cywilizacyi i powszechnego rozwinięcia się światła, czyli rozkrzewienia nauk; ta pochodnia rozniecona niegdyś w Indyjach, oświeciwszy swemi jasnemi promieniami Wschód, Grecyją i Włochy, zblednąwszy w średnich wiekach, znowu zaczęła jaśnieć w wiekach Karola Wielkiego i Almanzora. Następnie zniesienie niewoli, stan towarzyskiej swobody, do którego dążą nowożytne narody, obok odkryć Nowego Świata, wynalazku druku, i wielu innych dośw iadczeń w naukach, sztukach i przemyśle, wszystko nam zapowiada popęd dalszego doskonalenia, któremu już nie można naznaczyć w przyszłości granic. Pewna, że hunowski żołnierz Atylli, Wandal Geuzeryka i owe rasy Wizygotów lub Gepidów co pustoszyli południową Europę od trzeciego aż do szóstego wieku ery nasz.ćj, nie byli podobni wypolerowanym i uczonym Włochom Medycejskiego dworu, we Floreucyi i w Rzymie; ani wątpić że musiała być różnica między dzikienii pod wodzą Klodo-weusza Sykambrami, a delikatnemi i dow cipnemi Francuzami z wieku Ludwika XIV.

Wprawdzie, powie może kto z Fontenellem, że jak drzewa nie były pewno w dawnych czasach wyższe i płodniejsze, aniżeli są dziś, w tych samych klimatach , tak i my moglibyśmy wszystko zdziałać tak, jak dawni nasi przodkowie, gdybyśmy żyli w tych samych, co oni okolicznościach, tak pod względem politycznym, jako tćż. moralnym I inucmi. Bynajmniej o tćm nie wątpimy, a jeżeli w wielu pięknych sztukach nie wyrównaliśmy starożytnym Grekom lub Rzymianom, tedy pewno przewyższy liśmy ich w wielu gałęziach nauk fizycznych i mechanicznych czyli w przemyśle. Nic więc nie dowodzi iżbyśmy rzeczywiście wyrodzić się mieli, widać tylko inny stau cywilizacyi, towarzyskich i religijnych instytucyj w białej rasie ludzkiej.

Z tćm wszystkiem w pośród tego powszechnego biegu rodu ludzkiego, w ciągu wieków, traciifly w jednej mierze to co zyskujemy w drugiej. Ludy barbarzyńskie przekładają użycie broni i świetne popisy męztwa lub tizyczuej siły, uad badania w zawodzie prze-

14

Virtj. Iliil. Not, Tom 11.