105
się zepsuły obyczaje ludu; Tyberyjusz, Neron, Kaligula i inni podobni przekonali świat jakie być mogą owoce zepsucia obyczajów.
Obyczaje więc najsilniejszą bywają przyczyną stanu państw i narodów. Błogi stan ludzi utrzymuje się tam gdzie są czyste obyczaje, a upodlenie łączy się zwykle z pogardą dla kobiet. Nie wierzą w Turcyl i całej Azyl, aby na chwilę sam na sam pozostawszy z mężczyzną, kobieta mogia się wstrzymać od udarowania go swemi najwyzszemi względami; otóż dla czego zamykają ją do niewoli i sami są niewolnikami. U prosty cli, dzikich ludów obie płcie kąpią się pospołu, nie postrzegając nawet swej nagości. Proste i bez przymusu dziewice tam gdzie czyste są obyczaje, jak up. w Szwaj-caryi i w Anglii, a zony wierne i przywiązane do swych obowiązków. W Hiszpanii, we Włoszech i w wielkich miastach europejskich, jak np. w Paryżu, Londynie, i t. p. strzeżone są i dozorowane dziewice, albowiem zepsute są tam obyczaje, a żony mnićj wierne i mniej dbałe na swe obowiązki; dla tego też potrzeba tam surowszego rządu, aby utrzymać porządek i zastąpić siłą to czemu podołać nie może moralność publiczna. Uważamy wreszcie, że najpłodniejsze kobiety, najlepsze matki są zwykle najczystsze, a zaś osoby rozwiązłe bardzo często stają się nieploduemi, albo też uie-plodue, rozwiązłemi.
Inna także bywa jeszcze tych różnic przyczyna: zwykle bowiem w krajach,gdzie są czyste obyczaje, liczba mężczyzn przeważa liczbę kobiet, kiedf'przeciwnie okolice, gdzie panuje zepsucie, więcej liczą kobiet niż mężczyzn. W ostatnim razie kobieta mniej potrzebuje być powściągliwą, nie do niej bowiem należy wybór, mężczyzna chce, aby się o niego ubiegano, żeby go proszono, gdyż wić, że jest rzadki , a zatem droży się: tam zaś gdzie mniej jest kobiet, mężczyzna starać się musi odznaczyć się i zasłużyć, aby go poważano; tam trudniejszy bywa wybór dla kobiety w miarę jak więcćj będzie ubiegających się o nią. A zatem im więcej jest kobiet w stosunku do liczby mężczyzn, tćm ony będą łatwiejsze, i przeciwnie w odwrotnym stosunku. W krajach południowych, i w gorącym pasie ziemi, liczba kobiet wiele przewyższa liczbę mężczyzn; na Połnocy zaś w zimnych pasach daleko liczniejsi są mężczyźni. W wielkich miastach, w Londynie, Paryżu, liczba kobiet w stosunku do mężczyzn jest
fc