Sponsorzy2 301

81

Czyściec jestto góra ostrokręgowa w morzu, otoczona siedmiu okręgami i rodzajem przedsionku, w którym mieszczą się leniwi. Trzy stopnie prowadzą do drzwi czysca: pierwszy z świecącego marmuru, drugi z kamienia gru-. bego i spalanego, trzeci z płomienistego porfiru. W pierwszym okręgu, czyszczą się dumni, w drugim zazdrośni, w trzecim ęniewliwi, w czwartym gnu-śni, w piątym skąpi, w szóstym żarłoczni, w s odmym grzesznicy cieleśni. Na samym szczycie znajduje się raj ziemski, z rzekami Letą i Eunoe. Niebo stanowią siedm planet podług systeroatu Ptolomeusza, z trzema sferami, czyli razem dziesięć przestrzeni. W księżycu znajdują się dusze tych, którzy uczyniwszy jakie śluby przez gwałt w ich dopełnieniu byli przeszkodze-ni; w merkuryuszu przebywają ci, których żądza sławy pobudziła do wielkich czynów. W trzecićj sferze, Wcnery, królują czyści kochankowie i najlepsi przyjaciele. W słońcu, poeta mieści najsławniejszych teologów, doktorów i ojców kościoła. W Marsie, są dusze rycerzy poległych za wiarę; w Jowiszu, mocarze sprawiedliwi; w Saturnie, pustelnicy i ascetycy; w zodyaku Chrystus, apostołowie i Adam, w niebie kryształowym primo mobile, dziewięć chórów anielskich; w cmpirejskich Maryn ze świętymi. Oryginalność pomysłu boskiej komedyi, wielu szperaczy starało się osłabić, naznaczając jej za wzór, to Wirgiliusza, od którego Dante jest daleko wyższym, to dzieło Brunetto Lutini „Teaoro” dość słabe; to dwa romanse francuzkie z XIII wieku, Le son-ge de Fenjćr, iLejongleur qui va en Tenfer; to fantastyczne widzenie, mnicha Alberyka; to dawny romans, „Ouerino il meachino,” w którym znajduje się ustęp o czyscu przez Potrizio. Inni utrzymują znowu, że myśl swojej komedyi, powziął Dante z mimicznego widowiska przedstawianego w czasie jubileuszu, lub wyniósł z amfiteatru werońskiego. Co do nas, jesteśmy przeświadczeni, że Dante, poeta obdarzony silnym gieniuszem, samoistny, owłada-jący całym światem umysłowym, sam oddzielnie stworzył swój nieśmiertelny poemat, nie potrzebując do niego żadnego wzoru.

Cala komedyn boska składa się ze stu pieśni, z których trzydzieści cztery przypada na piekło; czyściec zaś i niebo, mają po trzydzieści trzy. Dante do napisania jój użył rodzaju poezyi zwanego terza rima albo terzina, składającego się ze zwrotek trzywierszowych, terzetti. Mechanizm takiego rodzaju poematu pol< ga na tern: że pierwszy i trzeci wiersz, piórwszej zwrotki, mają jeden rym, a drugi wiersz rymuje z pierwszym i trzecim drugiej zwrotki; tej zaś drugi wiersz, rymuje z pierwszym i trzecim następnej. Porządek taki winien być zachowanym do końca pieśni, składającego się zawsze ze zwrotki cztero-wierszowój, aby żaden wiersz nie pozostał bez rymu.

Żadne dzieło nie rozszerzyło się tak prędko po śmierci autora, ak ko-medya boska. W kilkadziesiąt lat komedya stała się podziwem całych Włoch, i Dantego jużto tytułem dwino, już teologo przyozdobiano, w skutek czego następnie w wieku XV nieśmiertelny jego utwór boskim nazwano. Zaraz po jego wyjściu na świat, wielu Włochów rzuciło się do pisania kommentarzy. Pomiędzy pierwszymi byli, synowie Dantego Piotr i Jakób, Accórso dei Bon-fantiniy i Micchino da Mezzano, kanonik raweński. Około roku 1350, Jan Vi-