tpn 1 22141901

10

bogactwa soli kamiennej, która w Wieliczce, w Bochni, w Stebniku i Kaczyce górniczym sposobem się wydobywa (rocznie do 1,000,000 cetn.), i mokrej (warzonki), która przed użyciem musi być gotowaną (rocznie do 900,000 cetn.), obfitują także góry Karpackie mniej lub więcej w minerały i kruszce. Tak zna-chodzi się ruda złota w Szarej-dornie; takiż piasek w Bystrzycy; ruda srebrna w Kirlibabie; ruda miedziana w Poschoricie i Fundul-moldawi na Bukowinie;—największy zysk zaś przynosi ruda żelazna, która w wielu miejscach gór Karpackich się wydobywa, a do której przetapiania na żelazo blisko 30 szmel-carni i hamerni są czynne. Prócz takiej rudy jest w Galicyi w bagniskach także i ruda ziemna (murzynka), z której wyborne żelazo daje się wyrabiać. Z pomiędzy półmetalów: cyny, cynku, żywego srebra, ołowiu, galmanu, antymonium, dalej rozmaitych gatunków kamieni, t. j. marmuru a), alabastru, kamienia krzemiennego, brusowego, granitu b), jaspisu, krzyształu górniczego, krwawniku i opalu pospolitego, znajduje się także glina porcelanowa i garnczarska, ziemie farbierskie, torf, węgle torfowe i kamienne, bursztyn, gyps, siarka , wapno, witriol, nafta, ałun, salitra i skamieniałości czyli petrefacta c). Prawie w całej części tej krainy, niezawodnie dopiero późno morzu wydartej, znajdują się wszędzie ślady gwałtownie po-

ciężaru mające części solne wody morskiej osiadały na spodzie, i potworzyły doły, w których zatrzymała się woda morska, które się później w sól przeistoczyły. Trudno oznaczyć, jaka to nadzwyczajna na ziemi sprawiła rewolucya, że woda morska uszła ze swojego łożyska, i że dno morskie lądem zostało. Lecz że wulkany, których ślady w Galicyi dają się spostrzegać, największy w tern przekształceniu musiały mieć udział, nie jest rzeczą do wiary niepodobną. One to niezawodnie sprawiły, iż grunt ziemi coraz więcej się podnosił; ich gorąco przerabiało gotowaniem znajdujące się solne części, te krystalizując się, formowały sól a z wulkanów wyrzucony popiół z ziemią i węglami, okrywał warstwy tej soli i okrył z czasem powierzchnią ziemi.

а)    Z marmuru krakowskiego jest główny ołtarz w kościele ś. Szczepana w Wiedniu, a z marmuru gór Pienińskich, koloru różowego, kilka Ołtarzów i pomników w kościołach Krakowskich zbudowanych.

б)    W północno-zachodniej części obwodu Przemyskiego, w kamień nader ubogiej okolicy, napotyka się często ogromne bryły (do 20 cetn.) czerwonego granitu, które zaokrąglone z odległych gór z Skandynawii z za Bałtyku tam zepchnięte czyli zmyte być się zdają.

c) W dolinie Wisłoki w obwodzie Jasielskim znaleziono przed niewielu laty pokłady zkamieniałych ogromnych dębów i szkieletów słoni, a w Rudzie, w obw. Rzeszowskim, podobne pokłady skamieniałych drzew pomieszanych z wielką mnogością jelenich rogów, jako też często w wielu miejscach szczątki przedpotopowych zwierząt olbrzymich.