scandjvutmp2401

29

żyje i czuje przez swój bardzićj powikłany skład, w który wchodzą najmuićj cztery pierwiastki (gdyż oprócz pierwiastków roślinnych ma jeszcze w sobie azot): tedy w człowieku daleko wyżej posunięte jest wyrobienie żywotne, w nim bowiem panuje obszerny układ nerwowy, źródło uczucia i myśli.

Ciało zwierzęce tyle ma zdolności czucia i postrzegania, ile ma w swym składzie pierwiastków; przez nie wchodzi ono w związki ze wszystkiemi ciałami które je otaczają; przez światło widzi; słyszy dźwięk, czuje zapachy przez powietrze; smakuje przez wodę czyli wilgoć; dotyka s^;ę swemi stałemi czyli ziemnemi częściami. W rzeczy samej, za pośrednictwem tylko głównych żywiołów rozum czuje i poznaje świat zewnętrzny i gdyby mu jednego z nich zabrakło, wtedy nie mając z nim żadnego związku, nie wiedziałby czy ten żywioł istnieje. Człowiek więcćj ma od zwierzęcia sposobów poznawania; będąc wsżystko-żernyni, czyli usposobionym do pożywania wszelkiego rodzaju pokarmów, mieszkając według upodobania we wszystkich klimatach, używając prawie wszystkich ciał znanych na świecie, już to do innych potrzeb, już do uciech i przyjemności, tym sposobem pozostaje w związkach ze wszystkiemi rzeczami; jest on wspólnym węzłem wszelkich stworzeń, środkiem, w którym odbija się natura, czyli, że tak powiem, zwierciadłem świata.

Stąd pozuać można że człowiek jest wypadkiem, ogólnym zbiorem pierwiastków naszego świata. Glista, ostrzygą, mało mają czucia, czyli mało władz zmysłowych; ponieważ nie wszystkich używają organizacyjnych żywiołów naszej planety, nie przedstawiają więc całego ich ogółu, tylko jego część wielokrotną. Przeciwnie zwierzęta ssące, uadewszystko człowiek, ze wszystkich niema* składający się żywiołów organizacyi, bardziej zawikłaną ma budowę ciała; liczne fuukcyje wiele nam udzielają sposobów czucia^ w tym samym tćż stosunku pomnażają się związki z różnemi przedmiotami, zbogaca się, wzmaga i oświeca temiż przyczynami rozum. Tak to pośledniejsze istoty stworzone są w stosunku do doskonalszych. Nie zdaje się nam rzeczą wątpliwą, iżby każda planeta, jeżeli jest zamieszkała, nie żywiła na sobie, mocą siły twórczej, szeregu istot organicznych, odpowiednich żywiołom tęż planetę