scandjvutmp8501

126

Ale człowiek wyższy jest nad zwierzę, równie jak zwierzę przewyższa roślinę; albowiem im więcćj stworzenie jakie ma w swym składzie pierwiastków i większą rozmaitość organów, tćui bardzićj ulega zmianom, tćm jest delikatniejsze, mniej wytrwałe na wszelkie ciosy. Wypływa stąd, że zwierzętom instynkt, a człowiekowi rozum są nader potrzebne, aby się według nich rządzić mogli. Ponieważ zaś nasze organy utworzone zostały stosownie do własności materyj w skład nasz wchodzących, i zgodnie z istotami które nas otaczają, przez te więc istoty odbieramy koniecznie takie wrażenia jakie są nąjwłaściwsze potrzebom naszym.

Z tćm wszystkićm zapyta się kto, czy wiadomości jakie podaje natura zwierzętom i człowiekowi, są wiernym obrazem świata, łub czy nie są tylko promykami stosownemi do naszego istnienia ? Prawda , że nie mamy żadnego sposobu, przy pomocy którego mogliby-byśmy przekonać się o bezwzględnćj prawdzie; ale jakiżby powód mółg mieć Stwórca do ustawicznego uwodzenia nas ? Czy przeciwnie nie większe jest prawdopodobieństwo, że dał nam oczy stosowne do dziennej gwiazdy? A zatem wierzyć powinniśmy, że jeżeli nie jest człowiek uzdolniony tak, iżby bezwzględnie sądzić mógł o całym świecie, jeżeli nie zna z gruntu ani swych zmysłów, ani swej duszy, ani tego co go otacza, to przecież ma wszystko co mu być mogło po trzebne do poznania rzeczy prawdziwych i dobrych dla jego życia i szczęścia na ziemi.

A nadto nasze wrażenia są odbiciem samych zewnętrznych przedmiotów. Jeżeli malują się w nas, przez te wrażenia , tylko obrazy przedmiotów odpowiednie naszej organizacyi, jeżeli nasze sądy i nasz rozum stosowne są tylko do naszej zdolności i naszego składu ciała, tedy zawsze sądzić możemy z pewnością, że te wrażenia i te sądy wynikają z porządku natury, którćj my jesteśmy dziełem, a zatćm nie uwodzą nas, pomimo, że częstokroć tę tylko pokazują nam stronę rzeczy, która jest dla nas potrzebną, przyzwoitą. Podobnież, jeżeli pietruszka, trucizna dla papug, jest dla nas pokarmem, jeżeli nie jest ani jednem, ani drugiem dla niedźwiedzi i innych zwierząt mięsożernych, tedy te różnice dowodzą tylko pewnych stosunków budowy i czułości organów, właściwych każdemu zwierzęciu, ale bynajmnićj nie są one znakiem niepewności