028

Pr. jbiur (><1 rrd. pn.ż.dr.hib.J. K. ?K>lK>W(kKgi> *IY<taavy totafeitugi*. Vimm 200&. ISKN 83-204. M 22-0Cby TCf

toksyczności badanej laboratoryjnie, a także wywołane nimi chemiczne skażenia środowiska, nic ma natomiast prostej metody kojarzenia schorzeń występujących w społeczeństwie z występowaniem i natężeniem czynników szkodliwych. Z tego względu efekty toksyczne wywołane określoną substancją mogą pozostać nieujawnione, o ile nic wykona się specjalnych badań epidemiologicznych. W przeciwieństwie do toksykologii przemysłowej, gdzie na działanie substancji toksycznych su narażeni jedynie pracownicy zakładów pr/cmysłowych, obiektem działania substancji toksycznych są tu wszyscy ludzie, łącznic z dziećmi, ludźmi starszymi, a także osobami cierpiącymi na różne przewlekłe schorzenia niezwiązane z narażeniem Wrażliwość tych szczególnych grup ludności może być znacznie wyższa niż ludzi pracujących w przemyśle (dorosłych, często wyłącznie mężczyzn, poddanych selekcji we wstępnych badaniach lekarskich), stąd też skutki ekspozycji mogą być wyjątkowo dramatyczne.

Odrębną dziedziną toksykologii środowiskowej jest ekotoksykologia. która zajmuje się skutkami działania toksycznych substancji chemicznych na gatunki inne niż człowiek Typowym przykładem może być toksyczność substancji chemicznych dla ryb; jej ocena jest obecnie obowiązująca przy wprowadzaniu nowych substancji do produkcji W zakres ekotoksykologii wchodzi także toksykologia weterynaryjna (toksyczność dla zwierząt hodowlanych), choć występuje tu zwykle i drugi aspekt zagadnienia (zwierzęta hodowlane jako ogniwo w łańcuchu pokarmowym człowieka), przynależny z natury rzeczy do problematyki toksykologii żywności.

Toksykologia kliniczna dotyczy, w węższym znaczeniu tego terminu, ostrych zatruć i obejmuje problemy diagnostyki i leczenia Zatrucia ostre stanowią poważny problem społeczny. Składają się nań zatrucia ostre zawodowe (w przemyśle lub rolnictwie) stanowiące jednak zaledwie kilka procent ogólnej liczby /atmć ostrych, zatrucia ostre przypadkowe (np tlenkiem węgla w mieszkaniach, Ickami lub pestycydami u dzieci) stanowiące 1/4 I ’3 ogólnej liczby zatruć oraz zatrucia samobójcze iponad 60%)

W ostatnich latach w Polsce rejestruje się rocznic ponad 10000 przypadków zatruć ostrych Na czoło przyczyn zatruć (50 60%) wysuwają się leki (z grupy bonzodiazepiny, baibituranów, pochodnych fenotiazyny i salicylanów. są to na ogół zatrucia samobójcze), dalej tlenek węgla (10-20%). alkohol etylowy (5-10%), pestycydy (3-5%). Z uwagi na rozmiaiy problemu, stworzono w Polsce sieć ośrodków zatruć ostrych. Jest ich 10. a funkcję koordynatora spełnia Klimka Zatruć Ostrych Instytutu Medycyny Pracy <1MP) w Lodzi. IMP prowadzi też ośrodek informacyjny, dostarczający lekarzom z całej Polski danych o składzie preparatów i toksyczności poszczególnych składników. Integralną część ośrodków ostrych zatruć stanowią laboratoria diagnostyki toksykologicznej, które dokonują identyfikacji przyczyny zatrucia metodami chemicznymi przez badania treści żołądkowej, krwi. moczu, a także resztek preparatów znalezionych przy samobójcach.

1. OGÓLNE WIADOMOŚCI O TOKSYKOLOGII