1007

Justyna IMWotowkz

1.1. PRZEDMIOT I ROLA STATYSTYKI

Definicja statystyki przez wielu nic jest uznawana za jednoznaczną. Przez statystykę można bowiem rozumieć „numeryczne dane dotyczące agregatów złożonych z pewnych jednostek”, albo też „naukę zajmującą się zbieraniem, analizą i interpretacją tego typu danych”. Statystyka utożsamiana jest zatem z bazami danych liczbowych o obserwowanych zbiorach jednostek statystycznych z punktu widzenia ich cech statystycznych, albo też z procedurami badania statystycznego i metodami analizy jego wyników.

W literaturze przedmiotu często pojawia się następująca definicja statystyki: „Statysty ka jest dziedziną nauki zajmującą się metodami ilościowymi opisu zjawisk lub procesów masowych”. Ze zjawiskiem masowym mamy do czynienia wówczas, gdy dotyczy ono wystarczająco dużej liczby jednostek, gdyż daje się wówczas zaobserwować pewne prawidłowości. Dla odróżnienia, zjawiskiem jednostkowym jest pojedyncze lub bardzo rzadko występujące zdarzenie, np. wybuch drugiej wojny światowej, pobicie rekordu św^riata w skokach narciarskich.

Z przedstawionych powyżej definicji wynika, że w statystyce przedmiotem badań są zjawiska, które często się powtarzają, tak, żc można wyróżnić grupę, a nie tylko jednostkę, w przypadku której odnotowano badane zjawisko. Należy przy tym zauważyć, iż pewne zjawiska mogą być traktowane zarówno jako jednostkowe, jak i masowe. Zalety to od perspektywy, z jakiej je analizujemy.

Przykład 1.1.

Przyjęcie na wyższą uczelnię dla przyszłego studenta jest zjawiskiem jednostkowym, natomiast dla administracji uczelni czy urzędu statystycznego owo zdarzenie będzie jednym z wielu podobnych, a więc traktowane będzie jako zjawisko masowe.

Dane zjawisko można zaliczyć do masowych, jeśli miała miejsce wystarczająco duża liczba przypadków jego występowania, dzięki czemu możliwe jest zaobserwowanie pewnych praw idłowości. Zjawiska masow^rc występują w różnych dziedzinach, np. w ekonomii (popyt na pewne dobro), medycynie (występowanie pewnej choroby), psychologii (podatność na wpływ grupy), administracji (rejestracja podatników w rejestrze NIP lub RtGON) itp. Statystyka znajduje zatem zastosowanie w niemal wszystkich sferach działalności człowieka.

Na każde zjawisko oddziałują dwie grupy przyczyn: przyczyny główne i przyczyny uboczne (indywidualne). Przyczyny główne wpływają na powstanie prawidłowości, zaś przyczyny uboczne powodują odchylenia od niej. Można więc mówić o systematycznych i przypadkowych składnikach procesów' będących przedmiotem badań statystycznych. Pierwsze z nich stanow ią wynik działania przyczyn głównych, zaś drugie - przyczyn ubocznych.

10