ET7

3.2. Rodzaje funkcji pełnionych przez turystykę 37

zjawiskiem kulturowym i jest uznawana za: funkcję kultury, element kultury, przekaz kultury oraz czynnik przemian kultury. Stanowi również płaszczyznę spotkania kultur". Turystyka stwarza możliwości promowania wartości kulturowych i kultywowania dziedzictwa przeszłości. Dzięki turystyce, która umożliwia m.in. poznanie bogactwa i różnorodności kultur, tradycji, zwyczajów, stylów architektonicznych, religii, możliwe jest kształtowanie szacunku i tolerancji dla odmiennego sposobu życia, zachowań czy systemów wartości, które dzięki poznaniu stają się bardziej zrozumiałe i bliższe.

Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej w bezpośredni sposób wynika z wykorzystywania zasobów przyrodniczych przez turystykę. Podobnie jak w przypadku kultury, relacje pomiędzy turystyką a środowiskiem stanowią interakcję, w której środowisko przyrodnicze (poprzez walory turystyczne) warunkuje rozwój turystyki, ta zaś rozwijając się stwarza zagrożenie dla środowiska i je przekształca. Konieczne jest zbudowanie świadomości, że dobra przyrodnicze, z których korzysta turystyka, należą do dóbr rzadkich i w dużej mierze trudno odnawialnych, większość zaś unikatowych walorów przyrodniczych w żaden sposób nie może zostać odtworzona. Nadmierna eksploatacja, przyczyniając się do ich niszczenia, jednocześnie pozbawia turystykę podstaw funkcjonowania, którymi są walory turystyczne. Proces budowania świadomości ekologicznej ma na celu stymulowanie zachowań proekologicznych, których konsekwencją będzie zmniejszenie degradacyjnego wpływu turystyki na środowisko.

Funkcja kształceniowa jest realizowana nie tylko w stosunku do turystów, ale również w stosunku do mieszkańców obszarów recepcji turystycznej. Poznają oni odmienną od własnej (a reprezentowaną przez turystów) kulturę, często ulegają jej wpływom, co ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Do pozytywnych skutków można zaliczyć: wzrost świadomości znaczenia wykształcenia, motywację do podnoszenia kwalifikacji zawodowych (w tym naukę języków obcych), wzrost zainteresowania własnym dziedzictwem kulturowym i troskę o jego zachowanie, rozwój kultury regionalnej, sztuki ludowej, pielęgnowanie folkloru. Dodatkowo ludność miejscowa szybko przyswaja sobie zachowania zaobserwowane u turystów (dobre i złe), co może skutkować zwiększeniem zapotrzebowania na wydarzenia kulturalne i uczestnictwo w nich (miejscowi korzystają wówczas z tego typu imprez organizowanych dla turystów). Również funkcja kształtowania świadomości ekologicznej ma duże znaczenie dla ludności obszarów recepcji turystycznej, gdyż. bezpośrednio ich dotyczy. Uświadomienie potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego, które jest podstawą dla funkcjonowania i rozwoju (ponieważ jest źródłem walorów turystycznych) danego systemu społecznego, stwarza szansę na jego zrównoważony rozwój.

Dysfunkcje pojawiające się w związku z aspektem kształceniowym turystyki mogą być związane z:

• powierzchowną i niepełną percepcją przez turystów prezentowanych walorów, co najczęściej jest wynikiem nieprawidłowej organizacji imprezy turystycznej, podczas której jest zbyt dużo obiektów do zobaczenia, jest to określony wybór obiektów nie zawsze wynikający z racjonalnych przesłanek (wynikający np. z mody czy zabiegów marketingowych), brakuje kontaktu z codziennym życiem obszaru; uniemożliwia to prawidłową

K. Przecławski, Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Albis, Kraków 1997, s. 32-33.