ET3

3.2. Rodzaje funkcji pełnionych przez turystykę 33

i podsumowania podróży turystycznej. Wynikają z konieczności podjęcia określonych działań przed rozpoczęciem podróży turystycznej oraz oceny wyjazdu turystycznego dokonanej po powrocie. Obszary tranzytowe podlegają presji turystyki na etapie przejazdu do miejsca docelowego i powrotu do miejsca zamieszkania.

Skutki oddziaływania turystyki mogą mieć zarówno charakter pozytywny, jak i negatywny. W przypadku wpływu korzystnego określane są mianem eufunkcji (lub funkcji), w przeciwnym przypadku noszą miano dysfunkcji¹. Każdą z funkcji turystyki można również rozpatrywać w kategoriach²:

•    oczekiwanych, obejmujących spodziewane efekty turystyki,

•    postulowanych, obejmujących pożądane efekty turystyki,

•    rzeczywistych, obejmujących realne efekty turystyki.

Na przykład oczekiwane efekty funkcji kształceniowej są związane z realizacją zainteresowań poznawczych turystów, konsekwencje postulowane obejmują pożądany wzrost wiedzy u turystów, skutki rzeczywiste zaś w sposób bezpośredni zależą od organizacji wyjazdu i mogą oznaczać realne podniesienie poziomu wiedzy turystów (w przypadku prawidłowej realizacji podróży) lub jego stagnację czy obniżenie (w przypadku nieprawidłowej realizacji podróży). Funkcja rzeczywista może być jednak nie tylko mniejsza od oczekiwanej, ale również może ją przerastać. W zaprezentowanym przykładzie stanie się tak wówczas, gdy funkcja kształceniowa dodatkowo przyczyni się do poprawy kondycji turystów.

3.2. Rodzaje funkcji pełnionych przez turystykę

3.2.1. Typologia funkcji turystyki

Przyjmowana typologia funkcji turystyki według W.W. Gaworeckiego wyróżnia dziesięć podstawowych funkcji turystyki: wypoczynkową, zdrowotną, wychowawczą, kształceniową, edukacji kulturowej, kształtowania świadomości ekologicznej, etniczną, ekonomiczną, miastotwórczą i polityczną³. Wydaje się jednak, że funkcje edukacji kulturowej i kształtowania świadomości ekologicznej są częścią funkcji kształceniowej (potraktowanej w sposób szeroki), brakuje zaś funkcji kształtowania przestrzeni (obejmującej procesy urbanizacji oraz przekształcania środowiska przyrodniczego), która przy postępującej masowości turystyki nabiera coraz istotniejszego znaczenia. Również funkcje wypoczynkową i zdrowotną można potraktować łącznie, gdyż najczęściej realizowane są łącznie i wzajemnie się warunkują. Proponuje się zatem następujący podział funkcji turystyki (rysunek 3.3):

•    wypoczynkowo-zdrowotna,

•    kształceniowa (w tym edukacji kulturowej oraz kształtowania świadomości ekologicznej),

1

   W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Albis, Kraków 1999, s. 32.

2

   W.W. Gaworecki, Turystyka, op. cii., s. 303.

3

   Tamże, s. 304.