ET3

3.2. Rodzaje funkcji pełnionych przez turystykę 43

•    psychologicznej - turystyka powoduje przejmowanie miejskiego stylu życia przez ludność obszarów recepcji turystycznej,

•    przestrzennej - turystyka przyczynia się do wzrostu intensywności zagospodarowania turystycznego obszaru, powodując kolonizację, a w krańcowym przypadku urbanizację turystyczną obszaru (osiedlanie się turystów na stałe w obszarach recepcji turystycznej, powolne wypieranie funkcji turystycznej przez mieszkaniową).

Funkcja urbanizacyjna turystyki jest szczególnie dobrze widoczna w przypadku małych miejscowości i obszarów wiejskich, w których proces rozwoju infrastruktury powoduje istotne zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym, często całkowicie zmieniając pierwotny charakter obszaru. W takiej sytuacji zaznaczają się dysfunkcje urbanizacyjne turystyki, kojarzone również z pogorszeniem jakości życia w obszarze recepcji (hałas, tłok, przeciążenie systemu komunikacyjnego) oraz wzrostem zjawisk patologicznych (przestępstwa, rozpad więzi rodzinnych) kojarzonych z obszarami wielkomiejskimi.

Wykorzystywanie przez turystykę elementów środowiska przyrodniczego w formie walorów turystycznych warunkuje funkcję kształtowania środowiska przyrodniczego przez turystykę. Konieczność umożliwienia turystom korzystania z walorów wymusza działania zmierzające nie tylko do udostępnienia walorów, ale również ich racjonalnego wykorzystania, w przeciwnym przypadku bowiem mogą one stracić swoją wartość. Stan środowiska przyrodniczego i stopień jego wykorzystania są istotnym czynnikiem lokalizacyjnym dla turystyki, która realizując potrzeby rekreacji i wypoczynku szuka obszarów czystych i mało zdegradowanych. Nowe trendy, które pojawiły się w turystyce, oraz wzrost świadomości ekologicznej powodują, że turyści wyjeżdżając z miejsc stałego zamieszkania (najczęściej zurbanizowanych, zanieczyszczonych oraz hałaśliwych) kierują się do regionów turystycznych, poszukując optymalnych warunków spędzenia czasu wolnego, których fundamentem (często nawet nieuświadomionym) jest czyste środowisko. Osoby uczestniczące w ruchu turystycznym o charakterze masowym, który jest generatorem największej liczby zagrożeń dla środowiska przyrodniczego i antropogenicznego, zaczynają doceniać jakość środowiska i dostrzegać konieczność jego ochrony.

Często chęć turystycznego wykorzystania konkretnych walorów wymusza podejmowanie działań o charakterze ochronnym, gdyż jedynie właściwe zabezpieczenie walorów może umożliwić ich wykorzystanie. Wzrastająca świadomość ekologiczna (zarówno organizatorów turystyki, jak i osób uczestniczących w turystyce) i świadomość znaczenia walorów przyrodniczych dla turystyki sprawiają jednocześnie, że turystyka staje się czynnikiem inicjującym działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego. Działania te mogą być podejmowane na kilku płaszczyznach: prawnej, ekonomicznej, techniczno-technologicznej i organizacyjnej (rysunek 3.4)²⁷.

Dysfunkcje kształtowania środowiska przyrodniczego wynikają z faktu, że walory decydujące o atrakcyjności turystycznej regionu i determinujące rozwój turystyki są niszczone w wyniku postępującego rozwoju ruchu turystycznego. Szacuje się, że za negatywne zmiany w środowisku przyrodniczym odpowiedzialna jest, obok przemysłu (40%), budownictwa (20%), komunikacji (15%) i rolnictwa (15%), także turystyka

¹¹ B. Meyer, Turystyka..., op. cii., s. 58-60.