26151

W sensie statystycznym przez strukturę społeczna rozumie się skład ludności ze względu na daną cechę - jest tożsame z pojęciem składu społecznego. Skład społeczny obejmuje kategorie ludzi wyodrębnione ze względu na jakieś ważne dla życia społecznego kryteria oraz odzwierciedla stosunki ilościowe między nimi. Struktura społeczna to jednak coś więcej niż skład zróżnicowanych kategorii ludzi - jest ona układem tych kategorii powiązanych systemem stosunków społecznych.

W najbardziej ogólnym ujęciu pojęcie struktury społecznej oznacza system stosunków społecznych zachodzących między elementami, z których składa się społeczeństwo globalne.

Wg. S. Ossowskiego struktura społeczna jest systemem stosunków, który daje się sprowadzić do trzech kategorii: stosunków zależności wzajemnych wynikających ze społecznego podziału pacy i funkcji, stosunków zależności jednostronnych wynikających z grupowych przywilejów i upośledzeń oraz stosunków hierarchii i gradacji. Odpowiednio w socjologii stosowane są trzy schematy ujmowania struktury społecznej:

1)    funkcjonalny

2)    dychotomiczny

3)    gradacyjny

1)    W schemacie funkcjonalnym struktura społeczna ujmowana jest jako system stosunków zależności wzajemnych wynikających z podziału funkcji i wymiany usług. Stosunki zależności wzajemnych mają cłiarakter symetryczny. Występują między grupami w zasadzie równorzędnymi, wzajemnie sobie potrzebnymi. Funkcjonalne ujęcia traktują społeczeństwo jako organiczną całość złożoną z zależnych od siebie, zróżnicowanych części o wysokiej funkcjonalnej specjalizacji. Zakładają nadrzędność całości wobec części.

W funkcjonalnej koncepcji struktura społeczna jest układem ról społecznych związanych z podziałem i organizacją pracy w skali całego społeczeństwa. Ze względu na te role wyodrębnia się w społeczeństwie klasy i warstwy. Mogą one tworzyć układ hierarchiczny.

Według R. K. Mertona powszednią funkcją struktury społecznej jest zapewnienie podstaw przewidywalności i regularności zachowań społecznych Jeżeli elementy struktury społecznej ulegają rozpadowi, przewidywalność i regularność zostają zminimalizowane - pojawia się anomia.

Fukjonalny scłiemat struktury społecznej jest wytworem integracyjnej teorii społeczeństwa. Teoria ta ujmuje strukturę społeczną jako zintegrowany system utrzymywany w równowadze i harmonii przez ustalone i powtarzające się procesy. Teoria ta opiera się na czterech elementach

-    stabilności

-    integracji

-    koordynacji funkcjonalnej

-    konsensusu (porozumienie)

Występują one we wszystkich funkcjonalnych ujęciach struktury społecznej.

2)    Schemat dychotomiczny przyjmuje z reguły postać dwuczłonowego podziału biegunowego społeczeństwa na grupy o przeciwstawnych cechach uprzywilejowanych -upośledzonych, posiadających - nie posiadających, rządzących - rządzonych itd.