11

Ino sie napatrzcie pięści, niech no ino kaj-gdzie świsnę,

'    to słychać, jak w ziobrach chrzęści.

Jest to siła butna i prostacka. Wyładowuje ją Czepiec w awanturach pijackich, w burdach wyborczych, w kłótni z Żydem i Księdzem o koniczynę lub czynsz dzierżawny. Nieszczególna to ilustracja opisu Gospodarza:

*

taka godność, takie wzięcie; co czyni, to czyni święcie.

Toteż Poeta po porównaniu opisu z oryginałem nie został przekonany:

Pokłońcie się byle komu, poszukajcie króla Piasta.

Tak krzepa Czepców przedstawia się dziś. A Jutro? W trzecim akcie padają z ust krewkiego chłopa znamienne słowa:

Panowie, jakeście som, jeźli nie pójdziecie z nami, to my na was — i z kosami!

Słowa te uzasadnione są bezprzykładnym niedołęstwem panów w akcji powstańczej, ale z kolei wskazują one ukryty motyw ich bezwładu w chwili, kiedy od misji wychowawczej trzeba było przejść do działania i powołać na arenę narodową jedyną siłę wykonawczą, jaką rozporządzają — Czepców. Zresztą wspaniała scena kłótni Czepca z panami w trzecim akcie w całości jest poświęcona temu tematowi. Można cytować kwestię za kwestią, obrazujące chłopski

290

WESELE

dynamizm i bezradną rezerwę panów i oczywiste przyczyny tej rezerwy, gdy obie strony, pańska i chłopska, w dramatycznym napięciu ważą nawzajem, nieufnie, wrogo swoje siły w krytycznym momencie decyzji.

Pisaliśmy, że żadna z realnych postaci Wesela nie jest postacią negatywną. Również żadna z postaci chłopskich. Nie jest nią główny chłopski bohater sztuki — Czepiec. Na to jest on zbyt nieświadomy moralnego znaczenia swoich słów i czynów, i zbyt żywo płonie w nim zapalona przez Gospodarza miłość do patriotycznej sprawy. Podobnie — Jasiek. Jest to chwacki i prostoduszny parobek, po młodzieńczemu wrażliwy na błyskotki i na sposobność popisania się przed ludźmi. Wiemy, że z zapałem przyjmuje powierzone mu patriotyczne zadanie, łatwo więc trafiają do niego szlachetne idee. Ale piastuje on również inne ideały. Oto jak aspiracje Jaśka — chłopskie marzenia o społecznym awansie — wyraża baśniowa fabuła

śpiewanej przez niego piosenki:

*

Zdobyłem se pawich piór

[..........1

postawie se pański dwór!

[ . . . .......1

zloty wór wysypie

*    . ludziskom przed ślipie:

nakupie se pawich piór!

Próbę wartości obu zgromadzonych na weselu światów sprawdza fantastyczna akcja powstańcza. Ponosi ona fiasko zarówno z winy pańskich, jak i chłopskich sojuszników. Warto przypomnieć, że kiedy dzieją się w dworku ważn*e narodowe sprawy — wizyta Wernyhory — Czepca przy tym nie ma. Dowiaduje się o nich post factum od . chłopów:

291

DODATEK