Fitopatologia leśna (35)

wych znane są tzw. mączniaki rzekome (zwane też dawniej mączniakami fałs wymi). powodowane przez patogeny należące do wcześniej omówionego rzęd Pertmosporales (p. podkrólestwo Chromista), wytwarzające na porażonych orgaą nach roślin-gospodarzy (zwykle na dolnej stronie blaszek liściowych) równ^! białe naloty, ale złożone z trzonków zarodnionośnych (konidialnych) i zaród pływkowych mających już przeważnie charakter konidiów.

Podklasa Meliolomycetidae - z rzędem Meliolules ma dla naszego leśnict daleko mniejsze znaczenie (większe jest jej znaczenie w wilgotnych lasach zwrotnikowych). Grzyby z tego rzędu, nazywane niekiedy sadzakami, są paso' tami bezwzględnymi. Występują zwykle na powierzchni zielonych organów i rażonych roślin w postaci ciemnych, prawie czarnych nalotów, słabo związany z tkanką okrywającą tych organów (i niekiedy także z głębszą tkanką) i dlateg dość łatwo dających się z tej powierzchni usunąć. Strzępki, kuliste otocznie za* mknięte i zarodniki workowe są ciemno zabarwione. Zarodniki konidialne sła’ poznane. W jedynej tu rodzinie Meliolaceae najbardziej znanym rodzajem j Meliola. Fitopatologiczne znaczenie omawianego rzędu polega m.in. na ogra czeniu funkcji fotosyntezy porażanych organów roślinnych.

Podklasa Sordariomycetidae - ma dla naszego leśnictwa ogromne znaczę" ponieważ należą do niej bardzo liczne i ważne patogeny drzew zgromadzo w rzędach Microascales. Diaportliales. Ilypocreales, Phylladwrales i X'ylariales. Owocnikami są tu najczęściej otocznie otwarte (perilltecinm; rys. 16). tzn. zaopatrzone na szczycie w otwór wylotowy, który po wewnętrznej stronie wyściela jest podobnymi do krótkich strzępek szczecinkami, zwanymi też peryfyzami (p riphysa). Przez ten otwór wylotowy wydostają się worki z zarodnikami worko mi lub też same zarodniki workowe. Worki, zebrane na dnie otoczni w hymeniur workowe zawierające także płonne strzępki, zwane wstawkami bądź parafyza (paraphysis). są kształtu mniej lub więcej maczugowatego, jednościenne {unitimi-catae), wyposażone na szczycie w różnie wykształcony aparat do wyrzutu zarc ników workowych, mający znaczenie diagnostyczne.

Rząd Microascales - występuje tu rodzaj Ceratocystis. należący do rodzi; Ceratocysteidaceae. Jego otocznie są ciemno zabarwione i zaopatrzone w długą szyjkę wylotową. Worki w' otoczniach powstają w łańcuszkach i są rozmieszcz ne nieregularnie, a ich ściany szybko ulegają rozpuszczeniu. Liczne gatunki ratocystis powodują zasinienie drewna i choroby naczyniowe drzew.

Rys. 16. Przekrój podłużny przez otoczmy otwartą (periilwcium) osadzoną w tkance rośli -gospodarza (wg licalda):

1    - tkanka okrywająca gospodarza.

2    tkanka miykiszowa gospodarza.

3    - szczyt otoczni.

•I - dno otoczni,

5    - miody worek.

6    - dojrzały worek.

7    - parafyza.

<V - szczecinki.

y - wylot (ujście) otoczni

r'66'^

Rząd Diap^(,rt,,ales ~ największe może znaczenie dla fitopatologii leśnej mają ■ *7* _{z te}go rzędu. Wytwarzają ciemno zabarwione otocznie, zaopatrzone zwy-długą szyjkę. Perytecja te występują zazwyczaj w skupieniach po kilka i są ołebione w podkładce (pseudostroma). Z ważniejszych należących tu rodzajów ofaa przytoczyć Apiognomonia, Cryptodiaporthe, Diaporthe, Endothia, Leuco-^toma. Valsa (z rodziny Yalsaceae) bytujące i pasożytujące głównie w korze

Ł-l t

' ^Rząd Hypocreales - grzyby cechuje jaskrawe zabarwienie otoczni - białe, żółte, czerwone lub inne, lecz nigdy czarne. Należy tu wiele ważnych patogenów roślin, jak Hypocrea z rodziny Hypocreaceae, Gibberellci i Nectria z rodziny Nec-triaceae oraz Claviceps, Cordyceps i Epichloe z rodziny Clavicipitaceae. Gatunki lodzaju Nectria powodują m.in. raki i zgorzele kory drzew.

Rząd Ophiostomatales - należy do szczególnie ważnych rzędów. Zalicza się tu ważny rodzaj Opliiostoma (z rodziny Ophiostomataceae) powodujący choroby naczyniowe (tracheomikozy) drzew. Otocznie tego rodzaju są ciemno zabarwione i zaopatrzone w długą szyjkę wylotową. Worki w otoczniach są rozmieszczone nieregularnie, a ich ściany szybko ulegają rozpuszczeniu.

Rząd Phyllachorales - perytecja są zazwyczaj czarne. Występuje tu wiele patogenów roślin, jak Glomerella i Polystigma (z rodziny Phyllachoraceae), powodujących choroby drzew ogrodniczych. Zalicza się tu także rodzinię Magnapor-thaceae z rodzajem Gaeumannomyces, do którego należą patogeny zbóż.

Rząd Xylariales - grzyby wytwarzają ciemne otwarte otocznie na wydatnych podkładkach grzybniowych. Gatunki rodzajów Hypoxylon, Rosellinia i X'ylaria (rodzina X'ylariaceae) mają otocznie kuliste i powodują choroby drzew.

Podklasa Dothideomycetidae - ma duże znaczenie dla leśnictwa; należą tu liczne i ważne patogeny drzew zgromadzone w rzędach Dothideales, Pleospora-les i Mycospaerellales. Owocniki są tu bardzo zróżnicowane: występują zarówno klejstotecja, jak perytecja i apotecja (miseczki). W rzędach, których przedstawiciele są patogenami roślin, spotykamy tylko otocznie, toteż budowa miseczek zostanie przedstawiona przy omawianiu kolejnej podklasy, w której wytwarzają sie wyłącznie apotecja. U Dothideomycetidae perytecja tworzą się często w podkładce workowej (ascostromu). Przeważnie taka podkładka jest nagromadzeniem strzępek wegetatywnych powstałych bez udziału bodźca płciowego. W trakcie rozwoju podkładek omawianego typu formuje się w nich po jednej lub kilka wolnych przestrzeni (loculi), w których z kolei powstają worki. Takie loculi z worka-nii nazywa się niekiedy perytecjami (otoczniami otwartymi), ale jest to nieścisłe, raczej należałoby w tym wypadku mówić o pseudotecjach (pseudothecium). W ostatniej fazie rozwoju pseudotecjów otrzymują one połączenie ze środowi-•ktem zewnętrznym za pomocą szyjkowatych ujść, powstających przez zanik odpowiednich partii nibytkanki podkładki.

Rząd Dothideales - szczególnie bogaty w gatunki patogeniczne dla roślin, anowi największą i najbardziej zróżnicowaną grupę wśród Ascomycota. Ro-*.^na B°^tryosphaeriaceae, z owocnikami w postaci licznych perytecjów, zasłu-”^{a uw}agę ze względu na patogeniczny dla roślin drzewiastych rodzaj Gu-W rodzaju Capnodium z rodziny Capnodiaceae (sadzaki) owocnik za-P^a się formować od nagromadzania nibytkanki podkładkowej, w której pr^^{1 tw}orzy się jedno pseudotecjum; czarna grzybnia wegetatywna sadzaków ^rywa niekiedy powierzchnię liści drzew (a także młodych pędów) grubą ^wą dającą się łatwo od tej powierzchni oddzielić. U rodzaju Dothidea (daw-

^67^