Fitopatologia leśna (81)

osiągnęły jeszcze tzw. dojrzałości zimowej (zdrewnienia). Niekiedy uszkc ulegają także korzenie, jeżeli przymrozek występuje w czasie, kiedy one i rosną. Poważniejsze szkody wyrządzają jednak przymrozki późne (wio? gdyż dotyczą najbardziej delikatnych tkanek świeżo rozwiniętych pędów. S mogą również powstać wskutek tzw. wymarzania. Dla przeciwdziałania*! mrozkom wczesnym należy unikać późnych siewów i zabiegać o to, aby ap pod koniec lata już nie rosły. W celu uniknięcia przymrozków późnych nie ży zakładać szkółek w miejscach zmrozowiskowych, a ponadto (w razie po by) ocieniać grzędy, aby opóźnić pędzenie siewek. Bezpośrednio przed n? ścicm groźnego dla szkółki przymrozku późnego dobrze jest przesłonić ją] mcm z ognisk lub zastosować sztuczne deszczowanie albo też zabezpieczyć? ki przez ściółkowanie (wykładanie ściółki w międzyrzędy), które może chronić przed wymarzaniem. To ostatnie można także ograniczyć przez ob~ nie poziomu wody gruntowej.

Choroby powodowane przez niedostatek wody. Zamieranie siewek z p suszy bywa poważnym problemem. Od porażenia przez zgorzel siewek po waną przez grzyby różni się ono rozproszeniem poszczególnych zabitych r na całej powierzchni grzędy, choroby grzybowe natomiast charakteryzuje we występowanie porażonych osobników. Jeśli natomiast wschody są gęste i zwarte, skutki działania suszy widoczne są w postaci brązowych pasów/ plam utworzonych przez zamarłe siewki. Straty od suszy mogą się kumul stopniowo w ciągu sezonu wegetacyjnego lub wystąpić nagle. Ta ostatnia for zdarza się szczególnie w szkółkach iglastych. Hartley (1913) określa to zja jako „śmierć całych siewek lub ich części na skutek zwichnięcia równov dzy poborem wody przez korzenie i jej wyparowywaniem przez liście w o’ wegetacyjnym”. Porażone igły początkowo przybierają zabarwienie żółta:, tern słomkowożółte (blade), brunatne i w końcu niemal czerwone. Przy statku wody w czasie rozwoju igieł mogą one ulec skędzierzawieniu, ale z reguły się wyprostowują. Przeciwdziałanie sprowadza się do wyboru b wilgotnej gleby pod szkółki lub sztucznego ich nawadniania. W niektórych' padkach nawożenie azotowe ma uodpornić siewki na suszę. Sztuczne oci? może również być pomocne.

Choroby powodowane przez nadmiar wody. Nadmiar wody w glebie z niej potrzebny dla korzeni tlen. Korzenie siewek reagują na takie wartL bujałym rozwojem przetchlinek (podobnie reagują na obecność gazu świe^ w glebie) i potem zamieraniem. Należy unikać doboru ciężkich gleb podsę lub dążyć do rozluźnienia takich gleb przez domieszanie piasku lub sub organicznej.

Choroby powodowane przez niewłaściwe odżywianie i trujące związki <

ne. Siewki drzew leśnych, podobnie jak inne rośliny, wymagają dla swegtjj malnego rozwoju zrównoważonego zaopatrzenia gleby w składniki ocf zarówno w makro-jak i mikroelementy. Zachwianie tej równowagi pr°^w zjawisk chorobowych. Na przykład brak lub niedobór potasu i magnes duje żółknięcie końców igieł sosny zwyczajnej, niedobór magnezu -czerwonawe plamy między nerwami liści siewek dębu, niedobór żelaza sko chlorozy siewek drzew leśnych. Traktuje o tym m.in. książka Baulcg kera (1973), która podaje też jednocześnie środki zaradcze. Tu nator" jeszcze wspomnieć o zagrożeniach, jakie dla siewek może stanowić ob jących związków chemicznych w glebie. Na przykład zwalczając chrab?

wprowadzano dawniej do gleby niekiedy zbyt duże ilości kwaśnego arse-* ołowiu, który nie tylko jest bardzo szkodliwy dla siewek, ale w warunkach wych wykazuje znaczną trwałość (4-5 lat), a stąd także skłonność do kucania się w glebie przy częstym stosowaniu.

oianu

2. Choroby siewek powodowane przez nicienie

iLwoby roślin powodowane przez nicienie są w rolnictwie znane od z górą 100 Sjciedy to wykryto niszczycielską działalność mątwika burakowego (Heterode-tfschuclitii)- Dzisiaj, pod względem wysokości szkód wyrządzanych w rolniczej Kjdukcji roślinnej przez czynniki ożywione, stawia się nicienie na drugim miej-owadach. Znacznie później stwierdzono pasożytowanie nicieni na korzeniach drzew (Cobb 1927). Pierwsze obserwacje z tego zakresu dotyczyły drzew liściastych, a dopiero późniejsze (Immel 1957, Donaubauer 1959 i in.) - drzew iglastych. Nowsze podręczniki fitopatologii leśnej (Boyce 1961, Peace 1962) zaledwie wspominają o nicieniach. Pierwszego przeglądu tego zagadnienia w Polsce dokonał Wilski (1960); na jego pracach się tu opieramy.

liczne

Symptomatologia. Choroby siewek drzew leśnych wywołane przez nicienie, prowadzące niekiedy do dużych strat, można zauważyć nieraz już na początku czerwca, ale najwyraźniej występują w lipcu; pojawiają się wtedy na grzędach siewnych skupienia zbrązowiałych siewek (nie zaś rozproszone pojedyncze osobniki).. Porażone siewki sosny (także świerka i innych drzew iglastych) są mniejsze od zdrowych, a ich igły skrócone, skupione pędzelkowato, początkowo lekko pożółkłe lub zaczerwienione i w końcu zbrązowiałe, co oznacza ich obumarcie. System korzeniowy takich siewek jest zredukowany. Na powierzchni korzeni można zauważyć (niekiedy dopiero pod lupą) małe brunatne plamki, a na ich końcach kolbowate nabrzmienia. Przy silnym porażeniu korzenie są ciemno zabarwione, na końcu martwe i łatwo się łamią. Niekiedy można obserwować liczne, lecz krótkie dodatkowe korzenie boczne. Korowa warstwa silnie porażonego korze-często nie przylega do walca osiowego, lecz daje się łatwo od niego oddzielić, warstwą korową i walcem osiowym, jak też bezpośrednio na po-^;hni takiego korzenia lub w przylegającej do niego glebie można znaleźć ^tńcienie, w liczbie nie przekraczającej 50 osobników na 1 g gleby.

Etiologia. Nicienie pasożytujące na korzeniach siewek należą przede wszyst-do rodziny Tylenchidae (rodzaje Pratylenchus, Rotylenchus, Tylenchorliyn-* |ⁿ )> ^mr>iej liczne do rodziny Dorylaimidae (rodzaje Longidorus, Xiphinema, Morus i in.). Długość ciała tych nicieni jest mała, najczęściej około 1 mm. ^*®iwając maleńkim sztylecikiem ścianki komórek, wysysają one z tkanek ^Ppiowych soki. Powodują przez to zagłodzenie rośliny, a ponadto wprowa-■gsubstancje trujące prowadzące do powstawania różnych zniekształceń. Po-zaś są szkodliwe przez upodatnianie roślin na zakażenie (ranowe) przez orobotwórcze organizmy, głównie bakterie i grzyby.

Polega głównie na doglebowym stosowaniu nematocydów (na ogół

■'•Wet granulatów).

(J59)