Fitopatologia leśna (64)

służących do tego celu (w Finlandii Rotstop, w Polsce PG-IBL, PG-Fungler, i in., w Anglii byl to PG Suspension).

Inne biopreparaty, które znalazły zastosowanie głównie w ochronie roślin przed chorobami odglebowymi, to Dygali, Nogali, Galltrol, Norbac i polski Po* lagrocyna (seria preparatów opartych na bakterii Agrobacterium radiobacter, szczep K 84 lub K. 1026) do ochrony korzeni sadzonek drzew przed guzowatością korzeni, oraz grupa biopreparatów do ochrony roślin ogrodniczych przed grzybami glebowymi powodującymi zgnilizny korzeni i więdnięcia: Mycostop (oparty na promieniowcu Streptomyces griseo-viridis), Conąueror i Dagger (oparte na bakterii Pseudomonas fluorescens), Trichodermin. Trichodex 25 \VP, Binap, F-stop (oparte na grzybach rodzaju Trichoderma) oraz inne.

i

Większość niepowodzeń prac nad biologiczną ochroną roślin przed chorobami w drugim etapie tych prac wynikała z niewystarczającego uwzględnienia środowiska rośliny-gospodarza, a przede wszystkim jednej z podstawowych zasad biologiczno-ekologicznych, w myśl której zbiorowisko organizmów występujące w danym środowisku odzwierciedla ogół jego czynników ekologicznych. Wraz ze zrozumieniem i uwzględnieniem w badaniach tej zasady zaczął się trzeci etap rozwoju metody biologicznej ochrony.

Etap ten można wiązać z inicjatywami badawczymi trwającymi do dziś. Już w 1921 r. Hartley zwrócił uwagę, że wprowadzenie do gleby świeżej, zielonej materii organicznej zmienia równowagę mikrobiologiczną tego środowiska, co z kolei może mieć wpływ na występowanie chorób korzeni roślin. W związku z tą hipotezą i wykazaniem jej słuszności Fawcett (1931) zachęcał do badania wpływu mieszanin mikroorganizmów o znanym składzie na organizmy fitopatogeniczne.

W celu zwiększenia możliwości biologicznej ochrony roślin przed chorobami rozwinął się w Polsce kierunek badawczy uwzględniający zarówno zbiorowiska (zespoły) mikroorganizmów o znanej strukturze ilościowo-jakościowej, jak i odnoszące się do tych zbiorowisk środowisko rośliny-gospodarza, a opierający się na metodzie szeregów biotycznych. Praca tą metodą dzieli się na dwa zasadnicze etapy:

1)    wyizolowanie z odpowiedniej części środowiska rośliny-gospodarza (najbliżej narządu, przez który następuje infekcja, w miarę możności w okresie, w którym zwykle dokonuje się zakażenie) wystarczająco kompletnego zbiorowiska mikroorganizmów;

2)    ustalenie wpływu całości tego zbiorowiska na rozwój patogena (Mańka 1970, 1974);

3)    tworzenie biopreparatów zawierających mikroorganizmy antagonistyczne (Mańka 1975).

Metoda szeregów biotycznych może mieć także szersze zastosowanie, np. do badań fitosocjologicznych w ekosystemach leśnych (Gierczak 1972), śledzenia zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym (Mańka 1973) itd., ale głównym powodem, dla którego ona powstała, była chęć dokonania metodycznego postępu w zakresie badania interakcji między patogenem i środowiskiem w obecności rośliny-gospodarza. Taki zaś postęp pociąga za sobą powstanie nowych możliwości pogłębienia podstaw biologicznej ochrony roślin przed chorobami,; W szczególności omawiana metoda umożliwia szybsze i precyzyjniejsze niż do--tąd ujmowanie zmian układów biologicznych powstających w środowisku roi ny-gospodarza, zarówno w następstwie różnych zjawisk naturalnych (wahat klimatyczne, działanie żywiołów itp.), jak i w następstwie sztucznych zabiegi

i działań różnego typu oraz związku tych zmian z zachowaniem się organizmów fitopatogenicznych w stosunku do ich gospodarzy.

Jako przykład zastosowania metody szeregów biotycznych niech posłuży fragment badań Przezbórskiego (1974) przedstawiony w tabelach 4 i 5.

Tabela 4. Wpływ zbiorowiska grzybów wyizolowanego z pniaków sześciu drzewostanów sosnowych w nadleśnictwie Zielonka (oddz. 39d, wiek 30 lat, bór świeży) na rozwój grzybów Heterobasidion tnnosurn i Phlebia gigantea
Gatunek grzyba	Często tliwość występo- wania	Heterobasidion annosum		Phlebia gigantea
		efekt biotyczny
		indywidualny	ogólny	indywidualny	ogólny
Phlebia gigantea	828	+6	+4968	0	0
Leptographiion lundbergii	622	+5	+3220	-1	-622
Discula pinicola	244	-2	-492	-5	-1230
Ceratocystis pHifera	221	-2	-442	-3	-663
Basidiomycoiina sp. 1	199	0	0	-6	-1194
Sclerophoma pythiophila	151	-1	-151	-4	-604
Stibella subinconspicua	144	-1	-144	-5	-720
Dendrophoma euntorpha	143	+4	+572	-4	-572
Trichoderma lignorum	128	+8	+ 1024	+8	+ 1024
Basidiomycoiina sp. 2	III	0	0	-6	-666
Niezarodnikujący	108	+4	+432	+2	+216
Cephalosporium acremonium	83	-4	-332	-6	-468
Hirschioporus abietinus	81	-3	-243	-7	-567
Leptogapliium serpens	79	-2	+ 158	-5	-395
Botrylis cinerea	72	+6	+432	0	0
Sumaryczny efekt biotyczny			+8576		-6491

Tabela 5. Wpływ zbiorowiska grzybów wyizolowanego z pniaków sześciu drzewostanów sosnowych w nadleśnictwie Laski (oddz. 17g, wiek ok. 30 lat, bór świeży) na rozwój grzybów Heterobasidion aiutosum i Phlehiu gigantea

Często tliwość	Heterobasidion annosum		Phlebia gigantea
występo-	efekt biotyczny
wania	indywidualny	ogólny	indywidualny	ogólny
629	+4	+2516	0	0
358	0	0	-4	-1432
341	-2	-682	-4	-1364
317	-2	-634	+3	+951
165	+2	+330	0	0
145	-1	-145	-4	-580
105	-4	-420	-6	-630
99	+8	+792	+8	+792
76	+ 1	+76	0	0
61	-1	-61	-3	-183
61	-3	-183	-3	-183
53	+2	+ 106	-3	-159
50	-1	-50	-1	-50
44	-5	-220	-4	-176
36	-3	-108	-6	-180
		+ 1317		-3194

Gatunek grzyba

Phlebia gigantea Heterobasidion annosum Basidiomycoiina sp. 3 Ceratocystis minor Leptographiwu lundbergii Sclerophoma pythiophila Cephalosporium acremonium Trkhoderma lignorum Niezarodnikujący Mortierella isabellina Paecilomyces elegans Penicillium spinulosum Discula brunneotingens Apodphaeria fuscomaculans Ceratocystis piceae

laryczny efekt biotyczny