Fitopatologia leśna (95)

-    porażeniu ulegają przede wszystkim igły zeszłoroczne, które opadają gdj nie na jesieni;

-    ochrona przed tą chorobą jest wskazana, ale jeszcze niewystarczająco od cowana.

Niewykluczone, że choroba, nazwana tutaj jesienną osutką sosny, jest hJ częścią szerszego zjawiska chorobowego, w ramach którego przedwczesny <j igliwia może być powodowany przez różne czynniki patogeniczne i dokom się w różnych porach roku.

6. Rdza pęcherzykowata igieł sosny

Patogen: Coleosporium tussilaginis Lcv.

Choroba ta poraża igły tegorocznych pędów młodszych i starszych so Oprócz sosny zwyczajnej, na której patogen odbywa stadium 0 i I, porażeniu] ga jeszcze wiele roślin zielnych (stadium II i III), jak Senecio sihaticus, S. vulg ris, Tussilago farfara, Petasites officinalis, Sonchus arvenis, Melampyrum pratt se, Campanula sp. i inne.

W kwietniu i maju na igłach sosny ukazują się niepozorne, małe, blade pla ki (spermogonia), a w kilka dni później - łatwo dostrzegalne pęcherzyki (e rys. 51), których ściany po pęknięciu i wysypaniu się ecjospor wydają się 1 Nieco później na dolnej stronie liści drugich gospodarzy ukazują się początl pomarańczowe, później ciemnoczerwone plamki (uredinia i telia).

Teliospory sprawcy, grzyba Coleosporium tussilaginis (Urediniomycetes, dinales) kiełkują już jesienią, wytwarzając zarodniki podstawkowe przeno chorobę ponownie na igły sosny.

Ponieważ drugich gospodarzy w naturze na ogół nie brakuje, dochodził do silnego porażenia sosen, prowadzącego niekiedy do straty przyrostu, a na

Rys. 51. Rdza pęcherzykowata igieł sosny powodowana przez grzyby Coleosporium spp. (wg H« Becka oraz Ferrarisa - z Erikssona):

a - porażone igły z ecjami, b - li*j pospolitego porażony przez pokow letnie i zimowe rdzy, c - kiełkująca 1 teliospora ze sporidiami na szczycW;j

_zamierania zupełnie młodych sosen (w szkółkach). Wykaszanie zwartych sku-• ń drugich gospodarzy w szkółkach, młodych uprawach sosnowych i w ich bliskości (drogi, linie oddziałowe itp.) może być wskazane, jeżeli choroba występuje masowo z roku na rok. Poza tym nie stosuje się ochrony przed tą chorobą.

7, Osutka wejmutki pjtoRcn: Hypoderma desmazieri Duby

Według Negera (1924) choroba ta ma porażać głównie drągowiny sosny wejmut-jd ale także drzewa młodsze, 3—5-letnie, i to także innych pięcioigłowych sosen, _# ’_nawet niekiedy również Pmus banksiana, P. resinosa, P. syhestris i P radiata (wg Batki, p. Peace 1962). Donoszono o jej występowaniu w różnym czasie i nasileniu (głównie na wejmutce), na obszarze Niemiec (Bawaria, Saksonia, Bade-nia), Francji, Danii, Wielkiej Brytanii i USA. Neger podaje za Rostrupem, że w Danii niszczy ona (przez powodowanie opadu igliwia) znaczne części lasów wejmutkowych.

Zakażone na wiosnę igły brunatnieją już na początku lata, po czym przedwcześnie opadają; według niektórych autorów - dopiero na wiosnę, po przybraniu barwy szarej. Wzdłuż porażonej igły występują w jednym szeregu liczne czarne apotecja, których długość jest dwa razy taka jak ich szerokość. Patogenowi Hypoderma desmazierii (Ascomycetes; Rhytismataleś) nadawano już wiele nazw: Hypoderma brachysporum Rostr., H. strobicola Tub. i inne, a ostatnio także Me-loderma desmazierii. Jest on pasożytem względnym, atakującym szczególnie rośliny osłabione. Dlatego źle rozwijające się kultury i młodniki są szczególnie narażone na chorobę.

Ochronę podejmowano dotychczas tylko w odosobnionych wypadkach, starając się tworzyć lepsze warunki środowiska dla rozwoju drzew, np. przez nawożenie.

8. Brunatna pleśń śniegowa

tfMogen: Herpotrichia juniperi (Duby) Pctrak

Choroba ta występuje głównie na wyżej położonych (górskich) terenach Europy ^ttteryki Północnej, gdzie poraża igły (w następstwie także pędy) kosodrzewiny, i jałowca, w Ameryce także innych drzew iglastych; ponadto znana jest ta nizinach północnych regionów wymienionych kontynentów, np. w Fin-F) u. W Polsce choroba występuje w rejonach naturalnego zasięgu kosodrzewi-c ^atr^’ ®^ab'^a Góra, Pilsko, Karkonosze. Niekiedy wyrządza poważne szkody, ■^ywptomatologia. Zarówno porażone igły, jak i całe pędy, na których ona wy-KJf^Uje, ^s4 oplecione obfitą czarnobrunatną grzybnią (rys. 52). Igły takie i pędy, ^ff^szcza cieńsze, zamierają. Choroba rozwija się głównie w zimie i wczesną powłoką śniegu, tak że u starszych drzew porażenie sięga tylko do ™j®*ości, na jaką danej zimy zalega śnieg. Wkrótce po zejściu śniegów postęp i/pty zostaje zahamowany. Brunatna pleśń śniegowa poraża nieraz rozległe ^a kosodrzewinowe i młodniki świerkowe, bywa też uciążliwa dla świerka

Cl87^