mas037 bmp

napływie przynajmniej pierwszej fali uchodźców, jeśli nie zgoła po zakończeniu całego tego ruchu ludności, skoro „po-pulosa Mazovia” tak nęciła dotychczasowego cześnika. Wskazówka chronologiczna ze zdania trzeciego uściśla bardziej ogólnikowe, lecz zgodne z nią określenie „post mor-tem” Mieszka II, z drugiego zdania rozdziału. Na jej podstawie widzimy, że według Galla Miecław .opanował Mazowsze w momencie, kiedy Kazimierza nie było .w kraju. StąćTk^_rok ten uznaje kronikarz wprawdzie za samowolny (sua persuasione), lecz milczy o jakimkolwiek konflikcie .zjcsięciem; dopiero w żdamiTpiąlyin^ywyźśzdny już „poddany” wlż&pamiętałej pysze krzyżuje po raz pierwszy swój zbrodniczy oręż z prawowitym władcą. Wobec tego_domygł, pochodzący od Długosza, a przyjęty bez zastrzeżeń przez znakomitą. część naszej nauki, jakoby Mięcław był „głównym sprawcą” wygnania Ryćheży i Kazimierza, w świetle przekazu Galla rozstrzygnąć trzeba negatywnie; nasz kronikarz Wyraźnie nic o tym nie wie i żadnych zarzutów z tego powodu Miecławowi nie stawia. Anonimowość owych „traditores” czy „maliciosi” z rozdziału 18 byłaby niewytłumaczalna, gdyby ich czyny mógł kronikarz przypisać osobie dobrze znanej z imienia, której szczerze nienawidzi . i o której tyle złego potrafił napisać. Jeśli nie chciał obciążać rozdziału 18 przedwczesnym wprowadzeniem nowej postaci na widownię, to mógłby przecież we wprowadzeniu do rozdziału 20 dokonać analogicznego nawiązania, jak to uczynił w stosunku do faktu uchodźstwa na Mazowsze, „ut dictum”. Gall jednak tego nie zrobił, a zarówno wskazówka chronologiczna w zdaniu trzecim, jak i zdanie piąte w kontekście całego wprowadzenia świadczą najzupełniej wyraźnie, że złe czyny Miecława zamykają się dla niego w okresie bezkrólewia i po “powrocie Kazimierza. Wykluczyć nie wn7.na₎ że cześnik Mieszka II mógł znajdować się wśród owych „traditores” i „maliciosi” z pierwszych łat rządów Mieszkowica, ale przywódcą ich nie był i jako taki nie jest Gallowi znany.

Tak więc wydarzenie opisane w drugim zdaniu rozdziału przypada w mniemaniu Anonima na czas bezkrólewia, zdanie piąte zaś wyraża sytuację zaistniałą pó powrocie Kazimierza. Na jaki czas przypada wiadomość, zawarta w zdaniu czwartym? Rzecz jasna, że ani odmowa posłuszeństwa Kazimierzowi, ani też opór wobec niego nie mogły być ostatecznym celem zabiegów wielmoży, po prostu dlatego, że księcia polskiego nie było w kraju, kiedy Miecław za? •czynał swą grę polityczną. Obejmując więc Mazowsze nie potrzebował słuchać nieobecnego monarchy i od razu mógł de facto zajmować stanowisko wobec niego niezależne. Odmowa posłuszeństwa i opór wyrażają zatem tylko zachowanie Miecława wobec powstałej obiektywnie nowej sytuacji, której przyczyną^stał się nagły powrót wygnanego księcia polskiego, do którego, jak widać, mógł się Miecław ustosunkować teraz tylko negatywnie. Zasadniczym więc celem działalności byłego cześnika, a później „principis et signiferi” Mazowsza, musiało być to właśnie, co mu się „nie*należało ani z prawa jakiegoś, ani z natury”. Skoro zaś zdanie piąte wyraża nową sytuację, wynikłą bezpośrednio z powrotu Kazimierza, przeto określony w zdaniu czwartym zamiar podjęty być musiał w warunkach, które tęn powrót poprzedzały. Zamiar ten i niewątpliwe działania, podjęte w kierunku jego urzeczywistnienia, musiały stanowić bezpośredni „casus belli” dla powracającego do władzy monarchy polskiego.

W rezultacie analizy konstrukcji przekazu otrzymujemy zatem nowe założenie, z pomocą którego spróbujemy raz jeszcze odczytać tekst wprowadzenia do rozdziału 20, dla rozszyfrowania miejsc dotychczas niejasnych. Analiza tekstu rozstrzygnie o weryfikacji tego założenia. Zacznijmy od „pierwszego czynu” Miecława, a więc objęcia władzy na- Mazowszu.

Wyrażenie „princeps” należy do pojęć często spotykanych w kronice. „Princeps milicie” (wojewoda) jest synonimem zwrotu „comes palatinus”^8W, Sieciech i Skarbimir nazywani są u Galla na przemian obydwoma tymi terminami. „Principes” bez bliższego określenia oznaczają, jak „co-mites”, dostojników państwa; Bolesław Chrobry przyzywa „principes” do siebie, biesiaduje z nimi, miłuje „principes et populum”, „duces suosąue comites ac principes”, ustawia „principes” na równinie podczas przyjęcia Ottona III, w szyku innym niż „milites”. Włodzisław I udziela łaski Zbigniewowi „interventu episcoporum et principum”; „principes” pytają księcia, którego z synów wywyższy ponad drugiego; miłują młodziutkiego Bolesława, towarzyszą sy-

200 K. Maleczyńskl, MPH-NS II, s. LXXVI.

O