Kopia SSA42109

94 Teatry Włoch renesansowych

jąc zmianę sceny za niezbędną, jeśli nie dla sztuk, to przynajmniej dla intermedii¹⁵, w dalszym ciągu opisuje, jak można dokonywać tych zmian. W zasadzie przyjmując oprawę sceniczną Serlia, Sabbatini zaznacza, że pnzy wszelkich zmianach sceny budynki na froncie muszą pozostać nie naruszone. Najwidoczniej nie bierze w pełni pod uwagę innowacji wprowadzonej w Teatro Farnese, chociaż zaleca coś, co w swej istocie jest łukiem prosceniowym.

Sabbatini zna trzy metody zmieniania scenerii. Jedną z nich jest zna-ny użytek periaktoi. Wykonuje się konstrukcję, mającą za podstawę równoramienny trójkąt Cii* 46) i na każdym boku maluje się różne sceny. Ten trójkąt, osadzony w środku na czopie, można obracać, jeśli nawinie się linę wokół podstawy i przeciągnie do kołowrotu pod sceną. Obok tego istnieje jeszcze drugi sposób, przy zastosowaniu którego „domy” są prezentowane z dwóch stron, jak u Serlia. Pozostałe boki są wykonane i pomalówane odmiennie i schowane z tyłu domów pokazywanych widowni. Kiedy trzeba zmienić dekorację, wysuwa się je szybko przed tamte. Trzeci sposób polega na przygotowaniu płócien rozmaicie wymalowanych, które można odczepiać od ram, na jakich się je rozpina.

Prócz tego znajdujemy u Sabbatiniego wskazówki, jak można zmieniać dekorację tylną (prospekt). Zdaje się, że należało ją wykonywać z dwóch części, tak by połówki dało się dowolnie rozsuwać i zsuwać. Rozwijając te wskazówki ogólne Sabbatini informuje o sposobach, za

y

a

«. METODY ZMIENNYCH DEKORACJI WEDŁUG SABBATINIEGO Rys. 1 i 2 przedstawiają stosowanie oddzielnych pokryć na konstrukcjach Ser-lla, rys. 3 — użycie dodatkowych konstrukcji ukrytych wewnątrz tych, które w danej chwili są widoczne z widowni, a rys. 4, s i 6 — użycie periaktoi.

pomocą których można wywołać specjalne efekty. Jeżeli periaktoi nasączy się okowitą, zapali i szybko obraca, dadzą one efekt pożaru — jednak, z czego zdaje sobie sprawę autor, sposób ten połączony jest nawet w najlepszym przypadku z poważnym niebezpieczeństwem. Można także sprawić, by domy waliły się w gruzy; buduje się blejtramy powiązane żelaznymi sztabami; usuwając sztaby pozbawia się domy niezbędnych podpór. Morze da się zrobić z malowanego płótna, pod którym mogą obracać się walce, a drewniane imitacje grzyw bałwanów będą podnosić się i opadać między falami. Metamorfozy można dokonywać z łatwością przy pomocy zapadni: część dekoracji podnosi się w górę,

47. PROJEKT OBŁOK0W I BÓSTW Być może, dzieło Buontalentłego. Por. il. 48.

by zakryć jakiś przedmiot na scenie, który znika i przemienia się w coś innego.

Technika sceniczna najwyraźniej poszła daleko naprzód w stosunku do sceny Serlia. Ruchome dekoracje wprowadzono podobno po raz pierwszy w budynku operowym zwanym Teatro di San Cassiano w Wenecji, a w kilka lat później w Teatro di SS. Giovanni e Paolo (wzniesionym w 1639 r.). Giacomo Torelli da Fano „wynalazł sposób przesuwania dekoracji za pomocą kołowrotu” ¹⁶.

Stosowano teraz liczne efekty sceniczne w rodzaju, o jakim poprzednio nikt nawet nie marzył. Oto relacja o Teatro Mediceo, zbudowanym