mas059 bmp

Gall ²⁹⁸, lub Ostrów Lednicki, gdzie zniszczenie kamiennego zamku w czasie współczesnym wyprawie czeskiej stwierdza archeologia; obie te miejscowości leżą bezpośrednio na szlaku wyprawy do. Gniezna ²⁹⁹.

Wśród argumentów Krzemieńskiej przeciw przejściu wyprawy przez Kraków znajduje się również ten, że Małopolska nie dostała się wówczas pod władzę Brzetysława. Historycy bowiem stanowczo odrzucili pogląd, że mogła ona razem ze Śląskiem stanowić owe „dwa regiony”, przyznane według Rocznika ałtajskiego przez króla niemieckiego Brzetysławowi w Ratyzbonie jesienią 1041 r. Występuje tu założenie w istocie dowolne, choć przyjmowane powszechnie, że Henryk III potwierdził księciu czeskiemu wszystkie jego nabytki w Polsce, nie zaś tylko ich część, i że zatem wszystko, co pozostawało poza zatwierdzeniem ratyzboń-skim, było też i poza władzą Brzetysława. Wspomniane źródło informuje najpierw o wstępnych żądaniach króla, a następnie o definitywnych, niewątpliwie złagodzonych warunkach pokoju ³⁰°. Rozbieżność między nimi podkreślał

298    Poza imiennym wyszczególnieniem Gniezna 1 Poznania wspomina kronikarz o wyludnieniu kościołów katedralnych w obu tych miastach po najeździe. Kraków również w tym przypadku nie został wymieniony.

299    Kosma nie mówi o zlupieniu innej jakiejś „metropolii” monarszej w Polsce, choć wyprawa przeszła przez główne miasta wielkopolskie. Najwidoczniej otrzymał więc informację o spustoszeniu „stolicy”, a nie imiennie „Krakowa”. W drugiej bowiem „metropolii”, tym razem kościelnej, tj. Gnieźnie, rzekomo łupów nie brano. Poza „stolicą” wspomina Kosma już tylko ogólnie o niszczeniu „innych grodów”, zatrzymując się jedynie przy Gieczu ze -względu na znaną mu obecność w Czechach potomków przesiedlonych Gieczan, a następnie omawia szczegółowo wypadki gnieźnieńskie z racji ich wagi dla kościoła praskiego, z którym był osobiście związany. Nie może być zatem wątpliwości, że pisząc o „Krakowie” miał czeski kronikarz na myśli rzeczywistą rezydencję dworu polskiego,

3M Ann aleś Altahenses, s. 30: „(Brzetysław) promislt quidem sub iura-mento, se Kadisbonam venturum et omnls subiectionis humilltate caesari subditurum et octo mllUa semisses pondere regio pensurum et omnes captivos de Bolania redditurum et quict|uid caesari vel cuiąuam purpuratorum vi vel fraude sub-trazlsset, totum in integrum r es ti-tu t u _{r u w} r** tyz^onie zaś po upływie zaledwie dwóch tygodni: „Primates ergo nos tri, eius miseriae compassi, suum illi praebuere auzlllum, regi decenter dant consilium, ut supplicem cleraenter susciperet et priorem dominatu™ nu redderet. Quem ubi recepit, iusiurandum regi fectt, ut tam fidelis illi maneret, quam miles senior! esse deberet, omnibus amlcls

Stanisław Kętrzyński, a także Vaclav Novotny, widząc (zgodnie zresztą ze źródłem) przyczynę zmiany w stanowisku otaczających Henryką książąt niemieckich^3el.

Zachodzi pytanie, czy pokój ratyzboński stanowił całkowitą rezygnację z wysuniętego warunku wstępnego: „quic-quid caesari vel cuiąuam purpuratorum vi vel fraude sub-traxisset, tatum in integrum reslituturum”, czy też oparł się on na zasadach jakiegoś kompromisu. Tekst rocznika: „nihil plus Bolaniae vel ullius regalis provinciae sibimet submit-tere, nisi duas regiones, quas ibi meruit suscipere”, sugeruje raczej to drugie rozwiązanie. Brzetysław przysiągł nie podporządkowywać sobie niczego więcej z Polski lub jakiejś „prowincji królewskiej”, oprócz potwierdzonych mu przez króla dwóch regionów”; jeśli przysięga ta nie miała byó czczą i próżną, musiał on sobie przedtem rzeczywiście „sub-mittere plus quam duas regiones”; owo „plus”, postawione w źródle na tej samej płaszczyźnie co „duae regiones”, zobowiązuje się obecnie zwrócić. Jak bowiem „dwa regiony*’ nie mogły być dla Brzetysława darowizną czegoś, czego aktualnie nie posiadał, lecz potwierdzeniem tego, co już osiągnął bez pozwolenia królewskiego, tak też i owo „więcej” musiało odnosić się do rzeczywistych nabytków czeskiego księcia. W ten sposób zobowiązanie zwrotu tego, co „vi vel fraude subtraxisset”, pozostaje nadal w mocy, ale już nie „totum in integrum” — i na tym polega kompro-misowość pokoju ratyzbońskiego. Ponieważ zaś możliwość nabytków terytorialnych Brzetysława kosztem któregoś z książąt niemieckich należy wykluczyć, przeto zwrot „ullius regalis provinciae” ma charakter prestiżowo-formal-ny, w istocie zaś chodzi tu o nabytki czeskie w imiennie wyszczególnionej Polsce, którą w przekonaniu króla i anna-listy zaliczała się zresztą także do „prowincyj”, a jej książę do „purpuratów” królestwa niemieckiego.

Za taką interpretacją przekazu Rocznika ałtajskiego przemawia zresztą prosta wymowa logiki. Czy naprawdę po to podjął Henryk IH walkę ze swoim wiernym dotąd wasalem, po to poświęcił kwiat rycerstwa w fatalnej bitwie eius fore se amicum, Inlmicis inimlcum, et nihil plus Bolaniae vel ullius regalis proTlnclae sibimet submitte-re, nlsi duas regiones, quas Ibi meruit susci-p e r e”.

- Ml s. Kętrzyński, Kazimierz, s. 331—392, V. Novotn£, o.e., s. 51—33.

119