stolarstwo7

60

niej zbliżać sig może , zachowując zawsze położenie równoległe. Może ona więc służyć (lo rżnięcia czopów różnej długości, głównie jednak używa się do rżnięcia fornerów na paski lub na kwadraty różnej szerokości. Gdy blat jest gruby, wtedy piła ta może służyć, równie jak poprzednia, do wyrabiania wpustów poprzecznych i sztorcowych.

h) Piły okrągłe. — Piły okrągłe albo kołowe (n. kreissd-tjeti, zirkdsayeu, IV. sńa circulaire), służą wyłącznie do rżnięcia drzewa w kierunku prostym. Sąto okrągłe stalowe piaty, których średnica zwykle od 8 do 12 cali wynosi, przyczem 5 do 7 zębów znacznie rozwartych na l cal obwodu piły przypada; niekiedy zaś średnica ich od 24 do 36 cali dochodzi, i w takim razie zęby rozstawione są w półcalowem oddaleniu między sobą. Piły te osadzają się na żelaznej poziomej osi, przechodzącej przez otwór w środku piły zrobiony, którato oś zakończona spiczasto, obraca się w łożach na podstawie stosownej, lub osadza się na zwyczajnej tokarni. Zwykle jednak buduje się dla pił takich podstawa z blatem, podobna do stołu zc szparą, przez którą piła nad blat wystawać może muiej lub więcej, stosownie do grubości drzewa rżniętego. Tym sposobem można piłą tą robić także w drzewie nacięcia, które nie nawskróś idą, lecz do pewnćj tylko głębokości drzewa sięgają, do wycinania wpustów i t. p.

Obok piły znajduje,się na stole żelazem obita lub całkiem żelazna listwa, wzdłuż której drzewo do porżnięcia przeznaczone posuwa się, i która oddalaną lub zbliżaną do piły być może prosto lub ukośnie, stosownie do tego, czy szersze lub węższe kawałki drzewa rżnąć chcemy, w tym lub owym kierunku. Piły te poruszane być mogą na sposób tokarni, przez nadeptywanic nogą deski, która porusza koło rozpędowe, połączone rzemieniem lub sznurem z bloczkiem osadzonym na osi piły. Za pomocą takiego mechanizmu, może być piła okrągła, 8 cali średnicy mająca, poruszaną bez uciążliwości dla robotnika, z prędkością 500 obrotów na minutę; przyczćm prędkość na obwodzie wynosi 17‘/a stóp na sekundę.

Za pomocą pił okrągłych można rżnąć tylko takie drzewo, którego grubość jest mniejszą od połowy średnicy piły. Potrzebują one więcej siły od pił prostych, lecz za to rżną równo i prędko; ostrzenie ich jednak i rozwieranie zębów jest trudniejsze i więcej czasu potrzebuje, niż u pił prostych. Dla utrzymania pił większej niż 24 cale średnicy, w położeniu pionowem przy ich obrocie, potrzebne są pewnego rodzaju bloczki, które piłę ściskają przed samem zagłębieniem się jej w drzewo' aby prostość rzezu zapewnić. Piła 18 cali średnicy mająca potrzebuje zrobić 300, a piła 30 cali średnicy mająca 180 obrotów na minutę, aby ich prędkość na obwodzie wyniosła 24 stóp na sekundę. Na każde dwie stopy obrotu piły na obwodzie, można rżnięte drzewo

0    ‘/i a cala posunąć. Piła okrągła 28 cali średnicy mająca, urzyna w 0 cali grubem, suchumj dębowćm drzewie 120 stóp kwadratowych na godzinę, i potrzebuje do tego nie więećj siły, jak rama z czterema prostemi piłami, które ledwie 71> części tćj ilości drzewa przerżnąć są w stanie. Do przerzynania grubego drzewa niekiedy używają dwóch pil kołowych małej średnicy, z których każda do połowy drzewo przecina, jedna z dołu, druga z góry, przyczem, rozumie się, że piły te, aby sobie wzajemnie nie przeszkadzały, wprost jedna nad drugą umieszczone być nie mogą., lecz jedna z nich cokolwiek naprzód wysuniętą być musi.

c) Piły bez końca. — Piły bez końca czyli pasowe (n. bandsuyen, sdycn ohne aule), jakkolwiek już od 40 lat znane, jednak z powodu złego zastosowania nie mogły wejść w powszechniejsze użycie; dopićro na wystawieparyzkiej w r. 1855 p. Pcrin przedstawił praktyczne zastosowanie i wielkie zalety pił tego rodzaju, i od tego czasu użycie ich bardzo się zagranicą upowszechniło. Szczególniej korzystnie zastosować się dają piły bez końca do wyrzynania drzewa podług wszelkich krzywych linij, i pod rozmai-temi kątami. Piły te, z jednej sztuki walcowane, lub też dla taniości nitowane albo lutowane, przeprowadzają się przez dwa walce drewniane, przynajmniej dwie stopy średnicy mające, gładko otoczone, niekiedy na obwodzie blachą miedzianą obite, aby piła dokładnie przylegała, i równo na osi obracające się. Jeden z tych walców znajduje się nad stołem, na którym drzewo się kładzie; drugi zaś pod nim. Dolny obraca się za pomocą korby lub innej siły mechanicznej, a górny sama piła porusza. Górny walec może być na osi swej przesuwany, przez co osiąga się dowolne naprężenie piły. Blat stołu może także przyjmować rozmaite nachylenie względem poziomu, gdy chcemy przerżnąć drzewo ukośnie do jego powierzchni. Stosowny przyrząd wreszcie pozwala piłę w każdym razie natychmiast zatrzymać w ruchu, i zapobiedz wypadkom w razie pęknięcia piły. Piła bez końca rżnie tak jak

1    piła kołowa bez przerwy, z prędkością 70 do 80 stóp na sekundę; wymaga do poruszenia dużo siły, jednak do rżnięcia cienkiego drzewa może być za pomocą zwyczajnego koła rozpędowego poruszaną.

2. Dłuta.— Dłuta służą w ogóle do zdejmowania części drzewa w miejscach, gdzie piłą lub heblem niedogodnie lub wcale nic możnaby się dostać, np. do wyżłabiauia wszelkich otworów, gniazd na czopy, rżnięcia ozdób i t. p.

Dłuto składa się zwykle z nastalowancgo żelaznego ostrza, przy dłutach zaś angielskich, w całości stalowego, dobrze zahar-