CCF20091123003

60 Franciszek Sztabiński

« pytania o fakty, zachowania, cechy

Przykład 6.2

Kto w P. gospodarstwie domowym najczęściej robi zakupy? (me odczytywać odpowiedzi, zaznaczyć jedną odpowiedź)

1.    respondent

2.    współmałżonek(ka)/partner(ka)

3.    ójciec/matka , . 4. syn/córka

5. inni członkowie gospodarstwa domowego 8. trudno powiedzieć

Przykład 6.3

Jakiej marki gumę żuje P. najczęściej? Gumę marki:... (odczytać odpowiedzi, zaznaczyć jedną odpowiedź)

1. X

2.    Y

3.    Z czy też

4.    gumę innej marki 8. trudno powiedzieć

3) • pytania o wiedzę

Przykład 6.4

Jakie marki margaryn P. zna? Proszę wymienić również te, które P. zna tylko z nazwy, o których R słyszał, (nie odczytywać odpowiedzi, zaznaczyć wszystkie odpowiedzi)

1.    marka X

2.    marka Y

3.    marka Z

4.    inna marka

8. żadne, nie wymieniono

Wiedząc, jaka jest intencja pytania, a więc czy chodzi o ustalenie opinii respondenta, pewnych faktów, czy też poziomu wiedzy respondenta, możemy w odpowiedni sposób motywować go do udzielenia odpowiedzi. I tak na przykład, zadając pytania o opinie, w zależności od reakcji respondenta możemy dodać: „...proszę się zastanowić...’’; w przypadku pytań o wiedzę: „...proszę sobie przypomnieć...” itd. Z kolei w przypadku pytań o fakty, możemy prosić o pomoc ze strony osób trzecich, lub sprawdzenia pewnych rzeczy w dokumentach. Innymi słowy - nieco upraszczając - można powiedzieć, że mając świadomość tego, o co pytamy respondenta, wiemy w jaki sposób możemy postępować, a jednocześnie jakie zachowania ankieterskie nie są poprawne.

Pytania w kwestionariuszu mogą dotyczyć, jak wspomniano, różnych spraw, ale także każde z nich można zazwyczaj sformułować na wiele różnych sposobów. Sformułowanie pytania jest uzależnione przede wszystkim od planowanego sposobu opracowania odpowiedzi i przewidywanych rodzajów analiz statystycznych. Wiedza na temat formy pytania jest drugim warunkiem poprawnego zadania respondentowi jakiegokolwiek pytania (poza wspomnianą powyżej znajomością jego przedmiotu).

Ze względu na strukturę (formę), również można wyróżnić 3 rodzaje pytań:

•    zamknięte, w których przewidziane są możliwe odpowiedzi odczytywane respondentowi lub wręczana jest mu karta, na której są one wydrukowane. Wśród pytań zamkniętych wyróżnić można: pytania dychotomiczne (typu „czy” lub „tak - nie”): pytania kafeteryjne (wieloalternatywne). zawierające przynajmniej 3 możliwe odpowiedzi, oraz pytania skale (słowne, graficzne, numeryczne, mieszane)

•    otwarte, tzn. takie, w których nie przedstawia się respondentowi możliwych odpowiedzi, a więc pozostawia się zupełną swobodę, jeśli chodzi o jej treść (pytania takie stosuje się zazwyczaj wówczas, gdy nie chcemy niczego sugerować respondentowi lub gdy przewidujemy specjalny sposób ich opracowania np. analiza treści)

•    prekategoryzowane, tzn. zamknięte dla ankietera, otwarte dla respondenta (przewi

dziane są możliwe odpowiedzi, których jednak nie odczytuje się respondentowi - ankieter sam kwalifikuje odpowiedź do jednej z kategorii). Pytania te także stosuje się wówczas, gdy nie chcemy niczego zasugerować respondentowi, a jednocześnie chcemy „przyspieszyć” opracowanie, pomijając etap przygotowania klucza kodowego i samego kodow-ania. W pytaniach prekategoryzowanych, w których badany proszony jest o wymienienie wszystkich możliwych odpowiedzi (np. tzw. spontaniczna - nie-w'.spomagana - znajomość marek) ankieter zazwyczaj ma obowiązek dodatkowo zaznaczyć pierwszą wymienioną markę (przyjmuje się tutaj złożenie, że jako pierwszą wymienia się markę najważniejszą, najlepiej znaną). Zasady konstrukcji oraz zadawania powyższych rodzajów pytań szczegółowo zostały omówione w rozdziale 12 niniejszej książki.    ,

W każdym kwestionariuszu występują także tzw. pytania filtrujące. Są to pytania, w^r których, przy możliw ych odpowiedziach zamieszczone sa tzw. reguły orzeiścia. Reguły przejścia są śwoistymi instrukcjami dla ankietera, wskazującymi, które pytanie należy zadać danemu respondentowi jako następne. Pytania filtrujące, ze względu na swoją funkcję, są niezależne od struktury pytania. Oznacza to, iż reguła przejścia równie dobrze może się znajdować w pytaniu dychotomicznym, kafeteryjnym czy prekategoryzo-wanym.

Integralną częścią pytania może być instrukcja przy pytaniu. Instrukcje te, skierowane wyłącznie do ankietera, określają szczegółowo sposób zadania pytania i zapisu odpowiedzi respondenta.

Przykład 6.5

Pyt. 12. Proszę spojrzeć na tę kartę (■wręczyć Kartę Respondenta - nie odczytywać) i powiedzieć, które z wymienionych na niej produktów spożywał P. w ciągu ostatniego tygodnia? (zaznaczyć toszystkie odpowiedzi)