CCF20091123010

76 < Franciszek Sztabiński

sens badań i uważają, że są one potrzebne”. Dlatego też, niekiedy stosuje się nie tyle gratyfikacje, ile „dodatkową motywację" do wzięcia udziału w badaniu w postaci drobnych upominków (może być to np. długopis z „logo” instytutu lub nazwą projektu), które są wręczane wszystkim respondentom na „pamiątkę tego, że zostali wylosowani do badania”, niezależnie od tego, czy wyrażają zgodę na wywiad, czy też nie. Tego typu „argumentacja” skłania wielu respondentów do „otwarcia drzwi” i daje ankieterowi możliwość bezpośredniej rozmowy i przekonania do udziału w badaniu (co jest niezwykle ważne, ponieważ zwiększa odsetek realizacji wywiadów wśród respondentów z próby zasadniczej).

Znacznie częściej gratyfikacje finansowe stosuje się w badaniach, w których zakłada się kilkakrotny kontakt z respondentem lub gdy badanie jest realizowane nie •*-w mieszkaniu respondenta, lecz w specjalnie wynajętym pomieszczeniu, a respondent ma stawić się w określonym miejscu i o określonej godzinie (informacja o gratyfikacji stanowi wtedy konieczny element aranżacji wywiadu)

» Karta ankietera, która pod wieloma względami przypomina kartę respondenta. Podobnie jak na tej ostatniej, wydrukowane są na niej możliwe odpowiedzi, przy czym dodatkowo, przy każdej z nich występuje numer odpowiedzi (tzw. symbol kodowy, który nie pojawia się na karcie respondenta). Tego typu karty stosuje się w przypadku kilkakrotnie powtarzanych analogicznych pytań, które zawierają dużą liczbę możliwych odpowiedzi (przykładowo mogą to być szczegółowe pytania o „historią zawodową” respondenta i współmałżonka, zawierająca pytania o charakter zatrudnienia, branżę, liczbę zatrudnionych w zakładzie osób itd.). Ich wydrukowanie w kwestionariuszu zajmowałoby bardzo dużo miejsca i utrudniało pracę ankietera. W przypadku takich pytań zadaniem ankietera nie jest zaznaczenie gotowej odpowiedzi respondenta w kwestionariuszu (ponieważ nie jest ona wydrukowana), lecz wpisanie odpowiedniego symbolu cyfrowego (kodu) z karty ankietera * Karta zapisu (tzw. flying sheet), które służą do zapisu odpowiedzi respondenta na tzw. pytania „klucze” („filtry”), na podstawie których ankieter rozstrzyga, które z dalszych pytań w kwestionariuszu należy zadać respondentowi. Przykładowo, jeśli w kwestionariuszu znajduje się następująca instrukcja sterująca:

Przykład 6.8

UWAGA:pyt. 35 zadawać tylko tym respondentom, którzy na pyt. 10 (czy widział reklamę produktu) odpowiedzieli „ tak" („ 1. ”), a na pyt. 20 (czy ma zamiar kupić produkt) odpowiedzieli „nie” (2.),

to na karcie zapisu winny być wydrukowane pytania nr 10 oraz nr 20, wraz z miejscem przeznaczonym na zapis odpowiedzi respondenta na te pytania (zob. rozdział 12). Karty zapisu korespondują więc ściśle z instrukcjami sterującymi zawartymi w kwestionariuszu. Zadaniem ankietera jest najpierw zapisanie (zaznaczenie) odpowiedzi respondenta w kwestionariuszu, a następnie przeniesienie jej na kartę zapisu. Zastosowanie tego typu kart znacznie ułatwia ankieterowi pracę i sprawną realizację wywiadu, ponieważ nie musi on „wyszukiwać” odpowiedzi respondenta, udzielonych na wcześniejsze pytania.

‘ Legitymacja (identyfikator) ankietera, fest to ostatni, ale wcale nie najmniej ważny dokument, w który ankieter powinien być zaopatrzony, przystępując do realizacji badania. Potwierdza ona „tożsamość ankietera” oraz jego związek z instytutem. O ile dawniej ankieter „legitymował się”, gdy był o to poproszony, o tyle obecnie wskazane jest jej okazywanie „na wejściu” (lub np. przypięcie identyfikatora w widocznym miejscu). Należy jednak zadbać, aby legitymacja (identyfikator) był aktualny (chodzi o datę jej wydania) oraz, co oczywiste, aby posługiwać się legitymacją wydaną przez instytut, który reprezentujemy (dla którego realizujemy badanie). W przypadku nieaktualnej legitymacji lub wydanej przez inny instytut możemy narazić się na poważne kłopoty (łącznie z posądzeniem o „oszustwo” lub jego usiłowanie), co może się zakończyć kontaktem z policją i stratą kilku godzin pracy.

Narzędzie badawcze stosowane w badaniach ilościowych - to więc nie tylko sam kwestionariusz. Jest to cały zespół różnorodnych „elementów”, które pozwalają na właściwą realizację wywiadu i uzyskanie wartościowych informacji. Aby jednak takie informacje uzyskać od respondenta, należy znać „zasady” i procedurę ich wykorzystania. Musimy się z nimi zapoznać i wiedzieć jak je stosować.