Str 117

ło niewielkie nawet spiętrzenie przed przepustem, ruchem krytycznym (zob. rozdz. 6.3). Przy większych dopływach woda piętrzy się dalej przed przepustem i otwór wlotowy zostaje zatopiony (przypadek b). Mimo to w przewodzie przepustu nadal może występować przepływ ze swobodnym zwierciadłem. Wreszcie, gdy przepływ jest bardzo duży, albo wlot zatopiony (przypadek c), przepust pracuje jak przewód całkowicie wypełniony wodą.

Jeżeli długość przepustu nic przekracza 20-krotnej głębokości wody w przepuście lub jego wysokości (gdy przepływ odbywa się pod ciśnieniem), przepust nazywany jest „krótkim” i w obliczeniach pomija się straty hydrauliczne na jego długości.

W przypadku przelewów z nie zatopionym wlotem (rys. 7.12a), o stałej szerokości (prostokątnych) przepływ można obliczać za pomocą wzorów analogicznych do wzorów na przelewy o szerokiej koronie: niezatopione i zatopione. Kryterium zatopienia wylotu przepustu pozostaje takie samo, jak kryterium zatopienia tych przelewów.

W przypadkach, gdy wlot do przepustu jest zatopiony (rys. 7.12b i c), do obliczeń można stosować ogólny wzór:

Q = n F_p \/ 2 g \H₀ + (i - I)L - Hj\,

gdzie: p - współczynnik wydatku zależny od kształtu wlotu do przepustu;

F — pole przekroju przewodu przepustu;

* 2

H₀ = H + u₀/2 g - wysokość energii przed przepustem, liczona od jego dna na wlocie;

i — spadek dna przepustu;

I — spadek hydrauliczny w przepuście (w przepustach krótkich może być pomijany);

L — długość przepustu;

H_w — wzniesienie wody na wylocie z przepustu, zależne od warunków na odpływie:

dla przepustów z niezatopionym wylotem (a ś h_kr) H_w = h_kr dla przepustów z zatopionym wylotem (a > h_kr) H_w = a;

h_kr — głębokość krytyczna w przewodzie przepustu;

a - wzniesienie zwierciadła wody za przepustem, nad jego dnem. Dokładniejsze wartości H_w i sposoby określenia zatopienia wylotu podane są w wytycznych projektowania „Obliczanie świateł mostów i przepustów”.

Obliczanie świateł mostów

Przyczółki i filary mostowe zbudowane w korycie cieku zmieniają w istotny sposób warunki przepływu wody. Zmniejsza się przekrój koryta z szerokości B do B_x zwanej światłem mostu. Jednocześnie wzrasta prędkość przepływu. Występuje przy tym wzmożony ruch materiału dna koryta i zwykle ma miejsce pogłębianie dna.

117